نخستین جلسه استماع شفاهی برای بررسی شکایت ایران علیه ازسرگیری تحریم های ضد ایرانی از سوی آمریکا از صبح امروز (دوشنبه) در لاهه هلند و در کاخ صلح دیوان دادگستری بین المللی آغاز شد.
به گزارش ایرنا، بر اساس برنامه زمان بندی ای که در تارنمای مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری منتشر شده است، دیوان دادگستری بین‌المللی در اطلاعیه شماره 38/2018 مورخ 26 ژوئیه 2018 (4/5/1397) اعلام نمود، جلسه استماع عمومی در خصوص صدور دستور موقت در پرونده نقض تعهدات عهدنامه مودت روابط اقتصادی و حقوقی کنسولی (جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده آمریکا) از تاریخ دوشنبه 27 الی پنج شنبه 30 اوت 2018 (پنجم الی هشتم شهریور 1397) در کاخ صلح لاهه (هلند) برگزار خواهد شد.
هیأت های ایرانی و آمریکا به ترتیب امروز و فردا از ساعت 12:30 تا 15:30 به وقت ایران در دور اول استماع شفاهی ادله خود را بیان خواهند کرد. در دور دوم استماع شفاهی نیز ایران و آمریکا به ترتیب در روزهای 7 و 8 شهریور از ساعت 12:30 تا 14 به وقت ایران ادله خود را در صحن دادگاه مطرح می کنند.
خبرگزاری رویترز امروز (دوشنبه) خبر داد که پس از چهار روز بررسی شکایت ایران در دیوان دادگستری بین المللی، این نهاد قضایی سازمان ملل ظرف یک ماه رای خود را صادر می کند.
به نوشته رویترز، آمریکا هنوز پاسخ علنی به شکایت ایران نداده و انتظار می رود که وکلای این کشور استدلال کنندکه دیوان دادگستری بین المللی فاقد صلاحیت در این اختلاف بوده، پیمان مودت میان تهران و واشنگتن دیگر معتبر نیست و تحریم های ضدایرانی آمریکا به هیچ وجه آن را نقض نمی کند.
بنابر گزارش رویترز، وکلای ایران ازسرگیری تحریم های واشنگتن را ناقض عهدنامه مودت سال 1955 دانسته و از دیوان خواهند خواست تا به آمریکا دستور دهد تا تحریم های ضد ایرانی خود را بردارد.
به گزارش ایرنا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه 25 تیر اعلام کرد که ایران از آمریکا به دلیل 'نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین ایران و آمریکا در سال 1955' شکایت کرده است و جمهوری اسلامی ایران بر همین مبنا دادخواستی را به دبیرخانه دیوان لاهه تسلیم کرده است.
در پی این شکایت، دیوان بین المللی دادگستری 2 مرداد طی نامه ای رسمی خطاب به مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا، به دولت واشنگتن هشدار داد از هر گونه اقدام جدید در این زمینه اجتناب کند، و 'توجه دولتمردان کاخ سفید را به این ضرورت جلب میکند که باید در زمینه مورد دعوا (بازگشت تحریمها) طوری عمل کند که آرای آینده دیوان که بعد از جلسه 27 اگوست (پنجم شهریور) صادر خواهد کرد، بلا اثر نشود.'
به گفته کارشناسان، این دستور، نظیر حکم موقت به توقف هرگونه اقدام متصرفانه در پرونده های مالی است و نشان دهنده حساسیت و اهمیت موضوع شکایت ایران برای دیوان بین المللی دادگستری است.
در ادامه خبر رویترز آمده است که دیوان دادگستری بین المللی نهاد قضایی وابسته به سازمان ملل است که برای حل و فصل اختلاف های بین المللی تشکیل شده و گرچه آراء آن الزام آور است ولی دیوان قدرت اجرای آنها را نداشته و در موارد نادری برخی کشورها از جمله آمریکا این آراء را نادیده گرفته اند.
با وجود آنکه رویترز خبر از فقدان قدرت اجرایی دیوان داده است،ولی سفیر ایران در هلند پیشتر در مصاحبه ای تصریح کرد: در صورتی که رأی به نفع جمهوری اسلامی صادر شود، شورای امنیت سازمان ملل نقش ضمانت اجرایی دارد و می تواند آمریکا را مجاب به اجرای حکم کند، اما اگر حکم توسط آمریکا در شورای امنیت وتو شود، از طریق افکار عمومی می‌توان فشار بسیار به آمریکا وارد کرد.
در ادامه گزارش رویترز آمده است: با وجود امضای پیمان مودت دو جانبه ایران و آمریکا در سال های پیش از انقلاب، دیوان رای به اعتبار آن داده است.
'عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دول متحده آمریکا و ایران' که در تارنمای سازمان ملل نیز بارگذاری شده، در 23 مرداد 1354 هجری شمسی (15 اوت 1355 میلادی) میان نمایندگان دو کشور امضا شد و در جلسه سه شنبه بیست و هشتم اسفند ماه 1335 به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
بر اساس بند 2 ماده 21، 'هر اختلافی بین طرفین معظمین متعاهدین در مورد تفسیر یا اجرای عهدنامه فعلی که از طریق دیپلماسی به نحو رضایت بخش فیصله نیابد به دیوان دادگستری بین المللی ارجاع خواهد شد مگر اینکه طرفین معظمین متعاهدین موافقت کنند که اختلاف به وسائل صلح جویانه دیگری حل شود.'
بند 2 ماده 23 تصریح می کند: این عهدنامه مدت ده سال معتبر خواهد بود و پس از آن نیز تا موقعی که به ترتیب مقرر در این عهدنامه خاتمه پذیرد به قوت خود باقی خواهد بود.
در بند 3 ماده 23 نیز آمده است: هر یک از طرفین معظمین متعاهدین میتواند با دادن اخطار کتبی بمدت یکسال بطرف معظم متعاهد دیگر در انقضاء مدت ده سال اولیه یا هر موقع پس از آن این عهدنامه را خاتمه دهد (فسخ کند)
لعیا جنیدی معاون حقوقی رییس جمهوری ایران اعتقاد دارد که این معاهده گرچه در سال 1955 بین دو کشور به امضا رسیده و اکنون نزدیک به 40 سال است که واشنگتن و تهران با یکدیگر رابطه ندارند اما چون هیچ یک از طرفین خروج خود را به طور رسمی از این پیمان اعلام نکرده اند ، 'معاهده مودت' همچنان به اعتبار خود باقی است.
وی همچنین در این باره تاکید کرده است: 'پیمان مودت مکرراً در دیوان داوری ایران و آمریکا مورد استناد قرار گرفته و حتی در دادگاه‌های امریکا نیز به آن استناد شده است.'
دیوان دادگستری بین المللی 15 قاضی بنام و مجرب دارد که مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت به طور مشترک و برای مدت 9 سال انتخاب می‌کنند. احکام دیوان قطعی است مگر اینکه کشوری پس از صدور حکم، موضوعی را کشف کند که در رای موثر باشد و در زمان صدور رأی، آن کشور به موضوع مذکور آگاه نبوده باشد. آن کشور مشروط به اینکه این بی‌اطلاعی، به علت اهمال نبوده باشد، میتواند ظرف 6 ماه از تاریخ کشف موضوع جدید، از دیوان تقاضای اعاده دادرسی کند. این شرایط سخت باعث شده تا در عمل کمتر موردی پیش بیاید که کشوری تقاضای اعاده دادرسی کند.
جمهوری اسلامی ایران پیش از شکایت علیه خروج آمریکا از برجام و از سرگیری تحریم ها، شکایتی در دادگاه لاهه مبنی بر توقیف 2 میلیارد دلار از دارایی های بانک مرکزی ایران در آمریکا مطرح کرده است. دیوان 8 تا 12 اکتبر (16 تا 20 مهر) برای استماع شفاهی طرفین تشکیل جلسه می دهد./
