با بسته حمایتی»فاوا« ورود به بازارهای بین‌المللی میسر می شود

 

چه عواملی موجب شد که بسته حمایتی صادرات حوزه فاوا تدوین شود؟
یکی از بخش‌هایی که در صادرات به آن توجه نشده، حوزه ICT است و این در حالی است که کشور پتانسیل کافی در زمینه صادرات فاوا بخصوص در حوزه نرم افزار و خدمات را دارد ولی با چالش‌های بزرگی همچون نبود چارچوب و برنامه‌های مدون، نبود آموزش‌های تخصصی برای ورود جوانان به بازارهای بین‌المللی و... رنج می‌برد. فعالان بخش خصوصی انتظار داشتند تا دولت با ورود مؤثر خود چالش‌های پیش روی صادرات حوزه فاوا را رفع کند تا بتوانند در بازارهای بین‌المللی حضور یابند. بر همین اساس برای رفع چالش‌ها، وزارت ارتباطات بسته حمایت از صادرات فاوا را با همکاری فعالان بخش خصوصی (اعم از اتاق بازرگانی ایران، سازمان نظام صنفی، انجمن‌ها) و بخش دولتی (سازمان توسعه تجارت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری) تدوین کرد. این بسته بعد از تدوین به تصویب کمیته کارشناسی توسعه صادرات غیرنفتی رسید و اکنون به‌عنوان یک سند راهبردی و یک نقشه راه کلان حوزه صادرات فاوا مطرح است.
این بسته حمایتی دقیقاً چه مشکلاتی را از مسیر صادرات فاوا رفع خواهد کرد؟
طبق این سند ابتدا مشکلات پیش روی صادرات و حضور در بازارهای بین‌المللی فاوا شناسایی می‌شود تا چالش‌ها برای ورود محصولات فاوا به بازارهای بین‌المللی به حداقل ممکن برسد و به نوعی با تدوین و طراحی سند حمایت فاوا به‌دنبال ارائه تصویری کلان و ترسیم خط مشی‌ها هستیم تا ضمن شناسایی چالش‌ها و ارائه راهبردهای متناظر، با کمک بخش‌های دولتی مسئول و با محوریت بخش خصوصی و رعایت اصولی همچون زمانبندی مناسب، برنامه‌های تدوین شده را اجرایی کنیم و بتوانیم وارد بازارهای بین‌المللی شویم.

طبق بسته سند حمایتی وظیفه وزارت ارتباطات در صادرات حوزه فاوا چیست؟
تدوین برنامه‌های لازم در بزرگ شدن فضای کسب وکار بخش فاوا، تحرک بخشی مناسب بازار، اتصال به بازارهای بین‌المللی، حداکثر استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور و حضور مؤثر در منطقه از جمله اهداف و وظایف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. امروز همه کشورها در فضای رقابتی به‌دنبال بهره‌برداری حداکثری در حوزه صادرات فاوا هستند و تحقق چنین اهدافی نیازمند وجود مدل اجرایی و به تبع آن برنامه‌های مؤثر و دقیق است و قطعاً توان این راهبری در مجموعه وزارت ارتباطات وجود دارد. امر صادرات فاوا نیازمند یک رگولاتور تخصصی بوده و طبیعی است که وزارت ارتباطات دارای چنین تخصصی است به همین دلیل این وظیفه برعهده این وزارتخانه قرار دارد. البته تأکید می‌کنم که بخش دولتی به‌دنبال ایجاد بسترهای مناسب و تسهیل‌گری در امر صادرات حوزه فاوا است و بعد از تدوین برنامه اجرایی کارها به دست بخش خصوصی سپرده می‌شود.
طبق گفته شما قرار نیست که دولت در بخش‌های اجرایی ورود کند از این‌رو این سؤال مطرح است که چگونه این طرح‌ها و برنامه‌ها شکل اجرایی به خود خواهد گرفت؟
بله باز هم می‌گویم دولت قرار نیست متولی انجام امور باشد. دولت معتقد است باید بخش خصوصی متولی اجرای برنامه‌های حوزه صادرات در ابعاد مختلف باشد. دولت فقط می‌خواهد بستر لازم را برای ورود به بازارهای بین‌المللی با اولویت قرار دادن بخش نرم افزار و خدمات فراهم کند، چرا که در بیشتر حوزه‌های صادراتی دولت مجری نیست و تنها در فرایند صادرات نقش دارد. اما باید گفت بخش فاوا متفاوت از دیگر بخش‌های صادراتی است و باید در این بخش شاهد اقدام‌های متفاوتی از سوی دولت باشیم. به‌عنوان نمونه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به نهادی با ماهیت تسهیل‌گری یا مجری فنی نیاز دارد تا بخش خصوصی را به سمت صادرات و بازار‌های بین‌المللی هدایت کند. به‌عنوان مثال در بخش آموزش بخش‌های زیادی در بخش خصوصی وجود دارند که می‌توانند برای حضور در بازارهای بین‌المللی به جوانان آموزش‌های لازم را ارائه دهند بنابراین جوانان به این بخش‌های آموزشی معرفی خواهند شد تا آموزش‌های لازم و متناسب با حضور محصول در بازار‌های بین‌المللی را فرا بگیرند.
وزارت ارتباطات در خصوص اجرایی کردن این بسته حمایتی تاکنون چه اقدام‌هایی انجام داده است؟
اولین اقدامی که وزارت ارتباطات با کمک سازمان توسعه تجارت و بخش‌های خصوصی انجام داده تدوین آیین نامه‌ای برای حمایت از صادرات نرم افزار و خدمات است. طبق این آیین نامه وظایف تمام بخش‌های دولتی در جهت کمک به صادرات حوزه نرم افزار و خدمات تعریف و پیش‌بینی شده است. البته در بسته حمایت از صادرات فاوا به مقوله‌های دیگر حوزه صادرات مانند سخت افزار و... نیز پرداخته شده است ولی از آنجایی که اجرایی کردن آنها و دیگر بخش‌های صنعت فاوا زمانبرتر است بنابراین بخش نرم افزار و خدمات به‌دلیل دارا بودن ظرفیت و پتانسیل بالا و داشتن نیروهای متخصص در حوزه فناوری اطلاعات (IT) در اولویت قرار گرفته است تا بتوان از این پتانسیل برای ورود به بازارهای بین‌المللی استفاده کرد.
به‌گفته فعالان و کارشناسان حوزه فاوا در کشور نگاه صادراتی به این حوزه وجود ندارد و تولیدکنندگان محصولات نرم افزاری و خدماتی بیشتر بازار داخل را مدنظر قرار می‌دهند و این خود سد راهی برای ورود به بازارهای بین‌المللی است. آیا تغییر این دیدگاه در بسته حمایتی فاوا دیده شده است؟
ما در یک اکوسیستم کارآفرینی هستیم و باید در این اکوسیستم پارامترهای اقتصاد جدید را وارد کنیم. اقتصاد امروز دنیا، مفاهیمی همچون اقتصاد اشتراکی، اقتصاد پلتفرمی را درک می‌کند که هریک دارای استانداردهای مختص به خود است. در این اکوسیستم نیاز داخلی نیز دیده می‌شود بنابراین ممکن است یک تقاضا مطابق با بازار داخلی تولید شود. از سوی دیگر برای اینکه محصولی وارد بازارهای بین‌المللی شود باید پارامترهایی مانند استانداردهای فنی، سطح نیاز و مدل ورود به بازار جهانی و... در تولید محصول مناسب با صادرات دیده شود که در این بسته نیز قطعاً به این موضوع توجه شده است. نیروهای انسانی کشور ما دارای توان فنی و مهندسی خوبی هستند و قابلیت حضور در بازارهای بین‌المللی را در تولید نرم افزار و خدمات دارند ولی باید در شناسایی فرصت‌های ورود به بازارهای بین‌المللی و ارتقای سطح دانش و کیفیت خروجی‌های مورد انتظار به آنها کمک کنیم تا با نگاه به بازار بین‌المللی محصولات خود را تولید کرده و به سمت بازارهای بین‌المللی هدایت شوند.
 وقتی بحث حمایتی به میان می‌آید همیشه حمایت مالی مدنظر قرار می‌گیرد. آیا این بسته حمایتی، کمک‌های مالی را نیز شامل می‌شود؟
یکی از ابتدایی‌ترین اقدامات، حمایت مالی است و این موضوع در این بسته نیز پیش‌بینی شده است اما واقعیت این است که مسائل مالی حداقل نیاز شرکت‌ها است و آنها بیشتر به‌دنبال ایجاد و حفظ بازار بین‌المللی خود، درخواست مطالعات بازار و شرکت در نمایشگاه‌ها برای به‌دست آوردن بازار هستند. مثلاً شرکتی اعلام می‌کند می‌خواهد در نمایشگاهی تخصصی با هدف به‌دست آوردن بازار شرکت کند. در همین راستا نهادهایی همچون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات از محل وجوه اداره شده به او کمک می‌کنند و تمهیداتی برای تشویق بابت موفقیت در بازار نیز پیش‌بینی شده است. ولی موضوع مهم مکانیزم‌های پایداری در بازار است. بنابراین اگر شرکتی به‌صورت پایدار در بازار بماند می‌تواند برای توسعه بازار و محصول از ظرفیت‌های موجود در وزارت ارتباطات با مراجعه به پرتال دبیرخانه وام وجوه اداره شده از وام‌های کم بهره استفاده کند. البته باید گفت در ارائه وام حداقل و حداکثر مبلغ دیده نشده است چون تزریق مالی در چارچوب‌های ریالی را منطقی نمی‌داند و معتقدیم این کار موجب می‌شود تا اهداف و برنامه‌های شرکت مربوطه به فراموشی سپرده شود.
طرح‌های زیادی در کشور نوشته می‌شود اما مهم بحث عملیاتی کردن آن است. فکر می‌کنید چه زمانی این بسته شکل اجرایی به خود بگیرد؟
اکنون این بسته با انجام دو اقدام مهم که متأسفانه فعلاً از نام بردن آن معذورم به نوعی کارهای اجرایی آن شروع شده و شکل اجرایی به خود گرفته است. با این حال به دستور وزیر برنامه‌های اجرایی مرتبط با توسعه صادرات فاوا در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سرعت گرفته، چرا که یک پروژه راهبردی و اولویت دار است. قطعاً برخی از اقدامات ممکن است با خللی مواجهه شود که این امر به نو بودن موضوع توسعه صادرات فاوا برمی‌گردد. آنچه اهمیت دارد این است که یک وفاق خوب در بخش‌های دولتی و غیر دولتی برای اجرای آن وجود دارد. ما اگر 50 درصد راهبردهای پیش‌بینی شده این بسته را اجرایی کنیم شاهد یک دوره جدید در زمینه صادرات حوزه فاوا و بازارهای بین‌المللی آن خواهیم بود. البته موضوع توسعه فضای فری لنسری(برنامه‌نویسی آزاد) در بعد ملی و بین‌المللی نیز بسیار حائزاهمیت است و اگر عملیاتی شود کمک شایانی به مقوله توسعه صادرات فاوا خواهد کرد. به هرحال ما قشرعظیمی از جوانان تحصیلکرده، با استعداد و علاقه‌مند در کشور داریم که آماده حضور در بازار فاوا هستند. یکی از مؤثرترین و راهبردی‌ترین اقدامات نیز توسعه فضای فری لنسری است. توسعه فضای کسب و کاری پلتفرمی زمینه اتصال و حضور جوانان را در این بازار فراهم می‌آورد و نه تنها باعث افزایش جذب نیروی کار، بلکه خود عامل مؤثری برای حضور در بازارهای بین‌المللی می‌شود. برنامه‌نویسی آزاد یکی از مهم‌ترین موضوعات ایجاد کسب و کار و توسعه بازار در دنیا است و ما نیز در کشور تجربه مثبتی در این زمینه داریم. در بسته صادرات فاوا یکی از مهمترین راهبردها همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که ظرفیت بسیار مثبتی در بخش‌های مختلف فاوا در کشور برای آن وجود دارد.