کد مطلب: 132086
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۰۹:۱۴
سیاست‌هایی که درباره سوخت و توزیع یارانه پنهان آن میان اقشار جامعه اتخاذ شده، یکی از عوامل افزایش نابرابری میان این دهک هاست. برای مثال آمارها نشان می‌دهد که نیمی از یارانه بنزین در باک خودروهای سه دهک ثروتمند می‌رود.
اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها سال هاست که با جنجال‌سازی دهک‌های پردرآمد برای توقف طرح، ناآگاهی اقشار ضعیف و ترس از نتیجه تغییرات روبه رو بوده اما سیاستگذاران کشور مدتی است که به دنبال تغییر این روند هستند. البته مقاوم‌سازی زنجیره تولید و توزیع، مهار رشد مصرف، جلوگیری از قاچاق سوخت، کاهش آلودگی‌های زیست محیطی، افزایش ذخایر بنزین کشور، حفظ خودکفایی و آغاز صادرات بنزین برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت ایران از دیگر دلایلی است که مسئولان را به فکر اصلاحات انداخته است. رشد مصرف بنزین در ایران سرعت بسیار زیادی دارد و اگر با همین روند مصرف رشد کند، احتمال اینکه بزودی مجدداً واردکننده بنزین شویم، وجود دارد.
آمارها نشان می‌دهد که مصرف بنزین ایران درسال جاری به میانگین 94 میلیون لیتر در روز رسیده است. میزان مصرف بنزین در سال 1390 حدود 60 میلیون لیتر در روز بود. اکنون این سوخت رکورد مصرف 136 میلیون لیتر در روز را نیز در کارنامه خود دارد. البته قیمت یکی از مؤلفه‌های مؤثر بر افزایش مصرف است اما مهمترین تلقی می‌شود. چندی پیش در شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه بحث‌هایی در این رابطه مطرح شد که ظاهراً به تصمیمات اولیه‌ای نیز منجر شد؛ اما اخبار تأیید شده‌ای در این باره در دست نیست.
سهمیه بندی بنزین راهکاری است که از زبان مسئولان شنیده شده البته دراین باره مسئولان می گویند که زمان اجرا و میزان سهمیه هنوز مشخص نیست و هرآنچه در این خصوص رسانه‌ای می‌شود، دروغ است. روزگذشته وزیر نفت در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی تمام این اخبار را رد کرد. اما سهمیه بندی تا چه اندازه منجر به کاهش مصرف و قاچاق سوخت خواهد شد؟ در این باره نظر چند نفر از کارشناسان کشور را جویا شدیم.
خودروسازی گلخانه‌ای
مرتضی بهروزی‌فر
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
مدیریت مصرف سوخت تنها با مؤلفه اصلاح قیمت انجام پذیر نیست و در شرایط کنونی نیز امکان آن وجود ندارد. به همین خاطر به جای اصلاح قیمت، مسئولان به فکر سهمیه بندی افتاده‌اند. اما در این میان جای برخی از اصلاحات مکمل و حیاتی خالی است. نظیر اصلاح صنعت خودروسازی که گلخانه‌ای رشد کرده است و مصرف سوخت بالایی دارد. صنعت خودروی ایران نیازمند تغییرات جدی است و این تغییرات تا زمانی که واردات خودرو آزاد و رقابت ایجاد نشود، امکانپذیر نیست. توسعه حمل و نقل عمومی یکی از دیگر نیازهایی است که احساس می‌شود. اگر این زیرساخت فراهم شود، مجالی برای آزادسازی قیمت سوخت فراهم خواهد شد. اگر شرایط فراهم باشد حتی می‌توان مانند کشورهای توسعه یافته از سوخت، مالیات نیز اخذ کرد.
قیمت سوخت، فرصت‌ها و تهدیدها
منصور معظمی
استاددانشگاه صنعت نفت
انرژی کالایی است که بر زندگی روزمره مردم بسیار نقش تعیین کننده‌ای دارد. سهم انرژی در سبد هزینه خانوار رقم قابل ملاحظه‌ای نیست اما تغییرات آن به دلیل ارتباطی که با اکثر بخش‌های دیگر دارد، می‌تواند بر اقتصاد تأثیرگذار باشد.در اینکه قیمت انرژی از جمله بنزین در ایران کم است و مصرف انرژی هم در کشورمان بسیار بالاست، شکی نیست. این موضوع بایستی درسال‌های گذشته سامان می‌یافت. علت عدم ساماندهی قیمت‌ها هم این است که دولت‌ها و مجالس زیر بار تبعات اجتماعی این اصلاحات نرفته‌اند و فضا را هم برای ایجاد تغییرات فراهم نکرده‌اند. به‌طوریکه درسیستم حمل و نقل، خودروسازی و راه‌های کشور نقص‌هایی به چشم می‌خورد که این موارد اصلاحات را سخت می‌کند. بویژه در شرایط فعلی که کشور مستعد التهاب است. خودروسازی‌های ایران بدون هیچ توجهی به مقوله مصرف سوخت تولید می‌شوند و سهم خودرهای برقی و هیبریدی از ناوگان حمل و نقل ما تقریباً صفر است. اکثر خودروهای ایرانی حدود 4 تا 6 لیتر در هر 100 کیلومتر بالاتر از حد استاندارد سوخت مصرف می‌کنند که با در نظر گرفتن 17 میلیون خودرو پرمصرف در ناوگان مشخص خواهد شد که چه رقمی از مصرف را به خود اختصاص می‌دهند. به همین ترتیب در بخش‌های دیگر نیز ضعف وجود دارد.البته بحث قیمت نیز مطرح است که تقاضا نسبت به قیمت‌های موجود حساسیت ندارد.با ادامه روند کنونی ایران هر سه سال یک بار باید پالایشگاهی نظیر پالایشگاه ستاره خلیج فارس احداث کند تا پاسخگوی مصرف باشد و همیشه تولید به دنبال مصرف بدود. لذا تصور من این است که اصلاح قیمت‌ها و به تبع آن سهمیه بندی در یک شرایط اجتماعی مساعد کار خوبی است. اما در اینجا یک سؤال هم مطرح می‌شود که قصد پاسخ دادن به آن را ندارم. در نظام توزیع سوخت یارانه‌ای، سهم آنهایی که خودرو ندارند و بنزین مصرف نمی‌کنند، چه خواهد شد؟
حرکت در جهت خلاف توسعه
سید مهدی حسینی
کارشناس ارشد انرژی
وقتی به تجربه‌های موفق در دنیا نگاه می‌کنیم، نحوه حرکت در موضوعات حمل و نقل، خودروسازی، قیمت‌گذاری سوخت آنها خلاف حرکت ماست. آنها اتومبیل بسیار ارزان عرضه می‌کنند و به خرید خودروی نو تسهیلات می‌دهند. اما در مقابل قیمت سوخت را گران می‌کنند و از این طریق مشکلات مصرف سوخت، آلودگی زیست محیطی، ترافیک و قاچاق را به حداقل می‌رسانند. ولی در ایران شرایط به گونه‌ای است که برخی از خودروها به جای خیابان اکنون باید در موزه باشند. این چنین است که مصرف سوخت در ایران بالا می‌رود و زمستان‌های آلوده در کلانشهرها داریم و با قاچاق هم نمی‌توانیم مبارزه کنیم.
راهکار اصلاح مصرف
عباس کاظمی
مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی
کاهش مصرف بنزین و جلوگیری از قاچاق سوخت نیاز به یک مجموعه اقدام دارد. این مسأله یک ماتریس موسعی است.
قیمت سوخت از سال 1352 که اعمال یارانه بر فرآورده‌های نفتی آغاز شد، تاکنون فاصله بسیار زیادی با قیمت‌های واقعی گرفته است و بحران‌های دیگری نظیر آلودگی محیط زیست، قاچاق، کمبود منابع برای توسعه را به دنبال داشته است. بخشی از کاهش سرمایه‌گذاری در بخش حمل و نقل عمومی که می‌توانست به کاهش مصرف سوخت نیز منجر شود، نتیجه این تصمیم غلط است.
راه حل اصلی، واقعی شدن قیمت‌ها جهت کسب منابع برای توسعه حمل ونقل عمومی بر اساس ریل برقی درون شهری و برون شهری است.
در اصلاح قیمت صحیح و حساب شده، مصرف‌کننده به استفاده حداکثر از ریل و ماشین‌های کم مصرف سوق داده می‌شود.
اما در مورد سهمیه بندی بنزین، این تصمیم می‌تواند تا اندازه‌ای منابع حاصل از فروش سرمایه را به خزانه بازگرداند ولی به نظر نمی‌رسد که تغییر جزئی در نرخ دوم تأثیر چندانی بر کنترل مصرف داشته باشد.
