داخلی صفحه اقتصاد آرشيو خبر

رئیس مرکز تجارت جهانی ایران؛

 محمدرضا سبزعلیپور رئیس مرکز تجارت جهانی ایران و رئیس شورای سیاستگذاری اقتصاد مقاومتی و بخش خصوصی در تحلیلی متفاوت به بحث پولشوئی در ایران اشاره کرد گفت: منطقه آزاد تجاری و یا منطقه ویژه اقتصادی هریک تعریف و فلسفه خاص خود را داشته و ایجاد، راه اندازی و ادارۀ اینگونه مناطق باید در قالب همین تعاریف بگنجد در این راستا برخی از دولتها نسبت به موقعیت سیاسی و جغرافیایی کشور خویش، مناطق و یا جزایری خاص، دورافتاده و یا بعضاً محروم را که کسی حاضر به فعالیت و یا سکونت در آنها نیست را انتخاب و بمنظور ایجاد جذابیت جهت فعالیتهای تجاری و صنعتی و همچنین ایجاد رغبت برای سکونت در آن مناطق با برنامه ریزیهای خاص، آن سرزمینها را مناطق آزاد تجاری و یا ویژه اقتصادی اعلام و زمینه فعالیت را با اعمال شرایط و قوانینی ویژه و منحصر بفرد برای همگان مهیا می نمایند بطوریکه هرگونه فعالیت اقتصادی در این مناطق راحت تر و جذابتر از سرزمین مادری بوده و از بوروکراسیهای اداری و محدودیتهای گمرکی خبری نمیباشد و شرایط برای حمل و نقل کالا، مسافرت مردم، خرید و فروش کالا و املاک، ثبت شرکت، ساخت و ساز و غیره .... برای صاحبان صنایع و سرمایه داخلی و خارجی بسادگی مهیا و آماده می باشد.

وی افزود: مناطق آزاد تجاری ساختار و معنا و مفهوم متفاوتی با مناطق ویژه اقتصادی دارند و هر یک تعاریف خاص خود را
دارند. منطقه ویژه اقتصادی عبارتست از محدوده جغرافیائی مشخص در مبادی ورودی یا در داخل کشور که بمنظور پشتیبانی از تولید و همچنین تأمین کالا برای مصارف داخلی کشور که بدون رعایت مقررات صادرات و واردات و مراحل ثبت سفارش و یا محدودیت زمانی برای نگهداری کالا (یعنی مدت مقرر در آئین‌ نامه امور گمرکی) در انبارهای بنادر و مقررات ارزی تحت شرایطی مطمئن و آسان توسط فروشندگان و تولیدکنندگان خارجی و یا شرکای داخلی آنان به این مناطق وارد میشوند.

واردکنندگان کالا به این مناطق میتوانند تمام یا قسمتی از کالای خود را در مقابل قبض انبار تفکیکی قابل معامله که توسط مدیریت منطقه صادر میشود به دیگران واگذار نمایند. در اینصورت دارنده قبض انبار تفکیکی صاحب کالا محسوب میشود. مدیریت منطقه نیز مجاز است که به درخواست خریداران با تائید گمرک ایران نسبت به صدور گواهی مبداء باری کالاهای خریداری شده از منطقه اقدام نمایند. ضمناً بانکهای کشور مکلف به پذیرش گواهی مبداء صادر شده نیز می‌باشند.

همچنین ورود کالا از مناطق ویژه به داخل کشور مستلزم رعایت مقررات صادرات و واردات و انجام مراحل ثبت سفارش در وزارت صنعت، معدن و تجارت و از طریق بانک بوده و ترخیص کالاها هم باید از مسیر گمرک و بطور قانونی انجام شود. 
علیپور اظهار داشت: و اما منطقه آزاد چیست؟ 

بنابه تعاریف بین المللی، منطقه آزاد تجاری و صنعتی محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری سرزمین مادری خارج بوده و با بهره¬ گیری از مزایایی نظیر معافیتهای مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زائد ارزی، بورکراسی اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرآیند های صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین مادری نیز کمک می نماید.
در تعریفی دیگر مناطق آزاد بعنوان «محرکه» در جهت تشویق صادرات کالاهای تولیدی و صنعتی محسوب میگردند.

همچنین در برداشت جدیدی از مناطق آزاد، این مناطق به پردازش صادرات معروف اند، یعنی به ناحیه تجاری و صنعتی ویژه ای در خارج از مرزهای گمرکی کشور که تولیداتش فقط و فقط جهت گیری صادراتی داشته باشد اتلاق میشود. فلسفه این اصطلاح را میتوان در تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات دانست.
بطور اختصار تفاوت مناطق ویژه اقتصادی و آزاد تجاری را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:

* معافیت مالیاتی به مدت 15 سال در مناطق آزاد وجود دارد در صورتیکه قوانین مالیاتی و تخفیف در مناطق ویژه اقتصادی طبق مقررات داخل کشور میباشد.

* خرده فروشی کالا در مناطق ویژه اقتصادی فقط برای اتباع خارجی امکانپذیر است ولیکن خرده فروشی در مناطق آزاد تجاری برای اتباع خارجی و داخلی نیز میسر می باشد.

* مقررات روادید برای اتباع خارجی در مناطق ویژه بر اساس ضوابط داخل کشور است ولی در مناطق آزاد روادید در مرزهای ورودی همان مناطق صادر میگردد.

* مقررات کار و بیمه اجتماعی جهت استخدام اتباع خارجی در مناطق آزاد تجاری تابع مقررات خاص همان مناطق میباشد ولی در مناطق ویژه اقتصادی تابع مقررات داخل کشور است.

* البته مناطق ویژه اقتصادی نیز از مزیتهای عمده ای بهره مند میباشند که جهت پرهیز از طولانی شدن بحث، از ذکر آنها خودداری میکنم.

وی کفت: برخی از دولتها مناطق و یا جزایری را که بر روی مالکیت آنها با کشورهای همسایه خود اختلاف دارند را بنابه دلایل سیاسی، منطقه آزاد اعلام میکنند تا با جذب مردم و آغاز سکونت و فعالیت اقتصادی در آن سرزمین خاص، مالکیت خویش را بر آن مناطق تثبیت و رسمی نمایند .

در همین راستا پس از پایان جنگ تحمیلی و با آغاز سیاست آزادسازی اقتصاد ابتدا جزیره کیش و سپس قشم و پس از آن بندر چابهار بعنوان مناطق آزاد تجاری انتخاب و جهت آغاز فعالیت در آن مناطق، تبلیغات وسیع و مختلفی در داخل و خارج از کشور آغاز گردید و قرار بر این شد تا با شرایط و قوانین سهل و آسان و همچنین ایجاد بسترهای مناسب از طرف دولت محترم، سرمایه گذاری داخلی و خارجی در آن مناطق آغاز و روز به روز بر ارزش کمی و کیفی آن افزوده شود.

لاجرم پس از گذشت سالها بنظر میرسد که آن شرایط و بستری که در شأن این مناطق و نام ایران و ایرانی باشد هنوز ایجاد و محقق نشده و امکانات و قوانین جاری در آن اماکن نیز نه تنها در قد و قواره مناطق آزاد تجاری شناخته شده دنیا نیست بلکه توانایی جذب سرمایه گذاران چشمگیری از داخل و خارج را نداشته است.

حال گذشته از اینکه عدم برنامه ریزی مسئولین امر در سرزمین مادری و به تبع آن در سرزمینهای مورد نظر موجب شده تا این مناطق از تعریف اصلی خود و هویت واقعی منطقه آزاد تجاری دور شوند بلکه بجای همفکری و همکاری دولتمردان در جذب امکانات و بسترسازی مناسب و سازماندهی این سه منطقه به مناطقی نمونه و قابل معرفی به سراسر جهان، متأسفانه شاهد بودیم که تعدادی مناطق آزاد و دهها منطقۀ ویژه اقتصادی در مرکز، شمال و جنوب ایران تأسیس و بدنبال آن مناطق متعددی نیز در غرب و شرق ..... انتخاب و راه اندازی شدند.

وی اظهار داشت: پس از مدتی، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در هر شهری به یک افتخار تبدیل شد و مسئولین محلی جهت تأسیس منطقه ویژه اقتصادی در نزدیکی شهر خود و تحت مدیریت خویش رقابت شدیدی را با هم آغاز کردند بطوریکه طی چند سال گذشته آنقدر منطقه ویژه اقتصادی در اقصی نقاط ایران تأسیس شده که شاید اعلام اسامی تمامی آنها بدلیل کثرت تعدادشان برای هرکسی حتی کارشناسان برجستۀ اقتصادی نیز امکانپذیر نباشد. 

همچنین به جرأت میتوان گفت که تعداد زیادی از این مناطق پس از چند سال که از زمان تأسیس آنها میگذرد فقط در حد یک اسم خلاصه شده و هیچگونه کار اجرایی در آنها صورت نگرفته و نمی گیرد.!! اما متأسفانه باز هم شاهد این موضوع غم انگیز هستیم که تعداد دیگری از مناطق خاص و گزینش شده ای در گوشه و کنار ایران هنوز در صف آزاد تجاری و ویژه اقتصادی شدن هستند فلذا دلیل و انگیزه ایجاد این مناطق بیش از اینکه ملی باشد، شخصی است.

فلذا در آخرین مصوبه ای که چند روز پیش از جانب مجلس صادر شد یک فوریت لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه وی‍ژه اقتصادی تصویب شد.!! با توجه باینکه مسئولین محترم کشوری و قوۀ مقننه جهت معرفی سایر مناطق از طرف مقامات محلی هنوز تحت فشار می باشند پس بهتر آنست که بمنظور جلوگیری از ظهور پی در پی مناطق ویژه اقتصادی، دولت محترم سراسر ایـران را منطقه ویژه اقتصادی اعلام و خـود را به یکباره خلاص کند تا دیگـر کسی بفکـر ایجاد منطقه ای جدید نبوده و شاید بدین طریق عزم مسئولین در جهت رشد امکانات و کیفیت مناطق موجود جزم و مصروف گردد.

سبزعلیپور تأکید کرد: متأسفانه مناطق آزاد تجاری و ویژه از اهداف خود دور شده و به جای تقویت صادرات غیرنفتی به مراکزی جهت واردات بی رویه کالاهای مصرفی و تجملاتی و درکل به نان دانی عده ای خاص که پشتشان به حامیان قدرت و ثروت گرم میباشد مبدل شده و از همین رو با استفاده از رانتهای خاص، بخش اعظمی از زمین های ارزشمند این مناطق نیز طی 25 سال گذشته با قیمتهای نازل به عده ای خاص واگذار شد و ثروت های نجومی را روانه جیبهای از ما بهتران کرد و در نهایت این مناطق به سکوی پرتاپ جمعی از محارم بسمت ثروتهای کلان رؤیایی تبدیل گردیده است. در همین ارتباط داستانی واقعی بیادم آمد که ذکر آن در اینجا خالی از لطف نیست:

حدود بیست و اندی سال پیش یکی از دوستان شریف، پاکدست و خوشنام اینجانب مسئولیت گمرکات جنوب کشور را عهده دار بود که در مقطعی از زمان متوجه میشود که برخی از حضرات قدرتمند، کشتی کشتی کالا وارد این مناطق میکنند تا از طرق خاصی و بدون پرداخت سود و عوارض گمرکی، همۀ کالاهای خارجی را وارد سرزمین مادری بنمایند که با مخالفت شدید این مدیر روبرو میشوند. در نتیجه رشوۀ کلانی را به این مقام گمرکی پیشنهاد میکنند که ایشان از گرفتن آن رشوه شانه خالی کرد و همچنان محکم و استوار در برابر آنان و ورود کالاهای خارجی که بطور غیرقانونی از مسیر مناطق آزاد به کشور وارد میشد ایستادگی کرد که نهایتاً وی را تهدید کردند که اگر چشمان خود را نبندد و با آنان همکاری نکند وی را جابجا میکند که با توجه به عدم همکاری وی با آن حضرات، پس از گذشت مدت زمان کوتاهی وی را از این پست برکنار و به وزارت اقتصاد منتقل کردند و هنوز آن مدیر با یک حقوق بخور و نمیری در حال گذران زندگیست!!! بله، این است واقعیت بخشی از این مناطق.

رئیس شورای سیاستگذاری اقتصاد مقاومتی و بخش خصوصی گفت: همچنانکه قبلاً ذکر شد معنی مناطق آزاد یعنی اینکه منطقه ای محصور که قوانین سهل و آسانی نسبت به سرزمین مادری جهت انجام فعالیتهای تجاری و صنعتی دارد و همچنانکه پیشتر عرض کردم این مناطق عاری از بوروکراسی های زائد اداری و همچنین تعرفۀ گمرکی، بدور از امر و نهی های روزمرۀ مسئولین و اعمال محدودیت و ممنوعیت ورود کالا برای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این مناطق میباشد ولیکن اگر قرار باشد که روز برای فعالان اقتصادی در مناطق آزاد تجاری محدودیت ورود و خروج کالا بوجود آوریم و هر روز دستور تازه ای را بنابه سلایق شخصی خود در جهت محدود کردن فعالیتهای آنان صادر نمائیم پس دیگر نام این مناطق، آزاد تجاری نیست بلکه نامشان مناطق بسته و محدود تجاری است.

آقایان با اِعمال تصمیمات و سیاستهای غلط روزمره و من درآورده و خلق الساعۀ خود، مناطق آزاد را به شیر بی یال و دم مبدل کرده اند!! بطوریکه با عتاب و خطاب های مکرر خود، آن مناطق را بی هویت نموده و تعریف جدیدی برای آنها درست کرده اند و با این عمل خود همۀ فعالان اقتصادی آن مناطق را سردرگم ساخته اند!!

رئیس مرکز تجارت جهانی ایران  در خاتمه اظهار داشت: اخیراً و در جدیدترین دستورالعمل، مقامات دولتی اعلام کرده اند که ورود خودروهای آمریکایی به مناطق آزاد تجاری ممنوع میباشد!! آقایان طبق چه اصول و قوانینی این دستور را صادر کرده و فعالان اقتصادی مناطق آزاد را محدود کرده و دست و بال آنها را بسته اند؟ شاید یک یا چند سرمایه گذار خارجی فعال در آن مناطق تمایل داشته باشند تا برای استفاده و تردد شخصی خود اتومبیل آمریکایی یا آلمانی و یا انگلیسی و ژاپنی و یا حتی خودرو ایرانی خریده و به مناطق مورد فعالیت خود وارد کنند و باتوجه به قوانین جهانی حاکم بر مناطق آزاد تجاری و صنعتی، هیچ مقامی نمیتوانند بر سر راه آنان ممانعت بوجود آورد.

صرف اینکه بگوئیم آمریکا با ما دشمنی دارد و یا چون در برابر اجرای برجام مانع بوجود آورده است، دلیل محکمه پسندی برای صدور دستورات محدود کننده در مناطق آزاد نیست!! مگر سرزمین مادری است که هر لحظه دستوری را صادر میکنید و برای هر چیزی طبق سلیقۀ خودتان نسخه می پیچید؟ مگر آن مناطق، تهران یا سایر شهرهای ایران هستند که دستور میدهید کسی حق ورود خودرو آمریکایی به این شهرها را ندارد؟ هرچند که خودروهای جدید آمریکایی تک و توک در خیابانهای تهران هم تردد میکنند!! مع الوصف باور بفرمائید که با اعمال قوانین من درآورده و نانوشته، پای سرمایه گذاران داخلی و خارجی را جهت سرمایه گذاری در مناطق آزاد تجاری میبریم و دیگر کمتر کسی حاضر میشود تا با این محدودیتها، فعالیت سازندۀ اقتصادی را در این مناطق آغاز کند و متأسفانه دانسته یا ندانسته با اَعمال خود، سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی داخلی و خارجی را بسمت دیگر مناطق آزاد شناخته شدۀ جهان سوق میدهیم که نه تنها محدودیتی برای فعالان اقتصادی بوجود نمی آورند بلکه دست ایشان را برای سرمایه گذاری در آن مناطق میبوسند و زیر پایشان فرش قرمز هم پهن میکنند.

فلذا بمنظور رشد و شکوفایی اقتصاد ایران و غلبه بر مشکلات و نابسامانی های اقتصادی کشور منجمله معضل رکود، بیکاری و راه اندازی تولید، باید از اعمال محدودیتهای من درآورده و فشار آوردن بر سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی علی الخصوص فعالان مناطق آزاد تجاری پرهیز نمائیم تا هر چه زودتر چرخ صنایع مختلف کشور به دست این عزیزان به گردش افتاده و بخشی از مشکلات و معضلات اقتصادی ایران مرتفع گردد، در غیر اینصورت بجای جذب سرمایه، روز به روز باید شاهد فرار سرمایه و خرابی اوضاع باشیم.