کد مطلب: 70896
 
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۵۸
دوسال پیش، سپتامبر 2013، تجربه ای شگفت آور برای مردمان محله هنگونگ دونگ در شهر سوون کره جنوبی رقم خورد برای یک ماه محله از خودرو تهی شد. ساکنان این محله 4300 نفری تصمیم گرفته بودند، یک ماه از خودرو استفاده نکنند.
22 سپتامبر، روز جهانی بدون خودرو
 
به گزارش ایران خبر- دوسال پیش، سپتامبر 2013، تجربه ای شگفت آور برای مردمان محله هنگونگ دونگ در شهر سوون کره جنوبی رقم خورد برای یک ماه محله از خودرو تهی شد. ساکنان این محله 4300 نفری تصمیم گرفته بودند، یک ماه از خودرو استفاده نکنند.
 
 سال 2015 با رویدادهای بی شمار کوچک و بزرگی که در خود دارد، برای ژوهانسبورگ، بزرگ ترین شهر آفریقای جنوبی، یک سال خاص خواهدبود. برنامه ریزی های دوساله برای اجرای دومین فستیوال «اکومبیلیتی» جهان روبه اتمام است و تمام شهر خود را برای یک ماه بدون خودرو آماده می کنند. پاییز پیش رو، تجربه سال 2013 در شهر سوون کره جنوبی، این بار در  جنوب قاره سیاه تکرار خواهدشد. 

اکومبیلیتی، عبارت تازه پدیدار شده ای است که می خواهد مردم را به استفاده کمتر از وسایلی که با سوخت های فسیلی کار می کنند، ترغیب کند. خودروهای برقی، استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی، دوچرخه سواری، استفاده از اسکوترها و حتی راه رفتن و قدم زدن همه از جمله جایگزین هایی هستند که در فستیوال های اکومبیلیتی به شهروندان پیشنهاد می شود. در سپتامبر سال 2013 این طرح برای اولین بار در جهان به مدت یک ماه در محله ای در شهر سوون  برگزار شد. 

طی این مدت، ساکنان محله خودروهایشان را به پارکینگ هایی در دیگر نقاط شهر بردند و خود به شیوه ای دیگر زندگی کردند. برگزارکنندگان این فستیوال و مسوولان شهری ژوهانسبورگ حالا تصمیم گرفته اند برای دومین بار این ایده را در آفریقای جنوبی اجرایی کنند. بعد از گذشت حدودا دو سال از تاریخ برگزاری فستیوال سوون، در این مطلب به طور گذرا به این تجربه پرداخته ایم. این حسرت که چرا نمی توانیم به طور ملموس این دست طرح ها را در شهرهای آلوده خودمان تجربه کنیم، برای ما باقی مانده است.

دوسال پیش، سپتامبر 2013، تجربه ای شگفت آور برای مردمان محله هنگونگ دونگ در شهر سوون کره جنوبی رقم خورد: برای یک ماه محله از خودرو تهی شد. ساکنان این محله 4300 نفری تصمیم گرفته بودند، یک ماه از خودرو استفاده نکنند. ایده پردازان این برنامه که نام آن را فستیوال اکومبیلیتی گذاشته بودند، می خواستند با این کار آینده ای روشن تر را، اگر شده برای 30 روز، پیش روی شهر ترسیم کنند؛ آینده ای که شاید در آن، شهری با کربن پایین نیز وجود داشته باشد.

کنراد اتوزیمرمن، مدیر ارشد این پروژه می گوید کاری که آنها انجام دادند نوعی شبیه سازی آزمایشگاهی در محیط واقعی بوده است؛ «معمولا برای برنامه ریزی شما از شبیه سازهای رایانه ای استفاده می کنید، تصاویری از آینده پروژه را نشان می دهید و حتی ممکن است با استفاده از پاورپوینت، پروژه را توضیح دهید. اما ما این کار را به روش متفاوتی انجام دادیم. در یک شهر واقعی با مردمان واقعی در زمان واقعی، مانند برشی از یک تئاتر که به جای سن، در یک محله واقعی اجرا می شد.»

کارزار خودروها
پیش از اجرای این فستیوال، این محله از شهر سوون مملو از خودرو بود، مردم به طور عادی با خودروهایشان شهر را زیر و رو می کردند. پارک کردن در پیاده روها برای مردمان این محله امری مرسوم به شما می آمد و طبیعتا همان طور که می شود در تصاویر به جا مانده از پیش از اجرای این فستیوال مشاهده کرد، خودروهای درهم تنیده در خیابان ها و کوچه های باریک، نوعی کابوس برای این محله به ارمغان آورده بود.

اتو زیمرمن می گوید: «بیشتر مردم نمی توانستند تصور کنند چطور ممکن است محله شان خالی از خودرو باشد. آنها تنها می گفتند امکان ندارد چنین اتفاقی بیفتد.» به نظر نمی رسد شرایطی که سوون تجربه کرده است، برای کسانی که در تهران یا دیگر شهرهای پرجمعیت ایران زندگی کرده اند، تصویر ناآشنایی باشد. ما به درهم تنیدگی خودروها و پیاده روهای مملو از خودرو، صدای بوق و توده های سیاه رنگ برآمده از اگزوز اتوبوس ها خو گرفته ایم.
 
اکومُبیلیتی

با این همه، آن طور که پیداست، برنامه ریزی برای اجرای فستیوال حدود دو سال به طول انجامیده است. در این مدت جلسات بی شماری با مسوولان شهری برگزار شده است و تلاش برای متقادکردن مدیران شکاک و بدبین به هر پدیده زیست محیطی بی وقفه ادامه پیدا کرده است. در سال 2013 و در ماه سپتامبر، 1500 خودرو از این محله به پارکینگ هایی در نقاط دیگر شهر منتقل شدند. 

ساکنان محله در ابتدا گمان نمی کردند بتوانند این کار را به سرانجام برسانند. دوو چانگ ووک، کارمند بازنشسته دولت و از ساکنان این محله می گوید: «در آغاز نمی توانستم تصور کنم بدون خودرو هم می شود زندگی کرد، اما بعد فهمیدم بسیاری از ساکنانی که در خود توانایی کنارگذاشتن خودروها را داشتند، نگرانیشان درباره این بوده است که آیا دیگر ساکنان هم می توانند این کار را کنند یا نه.»

35 گونه وسیله حمل و نقل در میان مردم توزیع شد. تاکسی سه چرخه ها- که نمونه های آن در هند بسیار است- وسایل نقلیه سبک برقی، دوچرخه های جعبه دار و دوچرخه های زمین گستر که دوچرخه سوار به شکل خوابیده آن را هدایت می کند، از جمله این وسایل بود. جدا از اینها 500 وسیله نقلیه نیز به درخواست صاحبان مشاغل و خانه دارها به آنها واگذار شد. برای کسانی که استفاده از دوچرخه و اسکوتر را بلد نبودند، مدرسه ای تاسیس شد که به آنها طریقه استفاده از این وسایل را آموزش دهد. نامه ها به وسیله خودروهای برقی تحویل داده می شد و اتوبوس های معینی هر 15 دقیقه ساکنان محله را به پارکینگ هایی که خوروهایشان در آنجا قرارداشت، می رساندند.
 
اکومُبیلیتی

شهر به مثابه یک کافه
محله به طور کامل دگرگون شده بود. کافه ها و رستوران ها می توانستند از فضای پیاده روها استفاده کنند و بخشی از خدماتشان را در محیط باز ارائه کنند. خیابان ها به شکل پیاده روهایی فراخ درآمده بود که عابران آزادانه در آن قدم می زدند. بیش از یک میلیون نفر توریست از 50 کشور دنیا در زمانی که این فستیوال در جریان بود از شهر سوون دیدن کردند.

پیش تر در نقاط مختلف دنیا، طرح هایی این چنینی با عمری به مراتب کوتاه تر از جشن در خیابان ها اجرا شده بود. «خیابان های یکشنبه» که در بخش هایی از سانفرانسیسکو اجرا می شود، نمونه ای از آنهاست. در سانفرانسیسکو و در خیابان های معینی در روز یکشنبه، خودروها اجازه تردد ندارند. عابران پیاده، اسکیت سوارها و دوچرخه سوارها می توانند با خیال راحت در این خیابان ها قدم بزنند و حرکت کنند. 

اما تبدیل این وضعیت های چندساعته به طرحی یک ماهه، داستان دیگر است. در طرح های چند ساعته، همه چیز به یک فانتزی می ماند. رانندگان خودرو، می توانند مسیر دیگری انتخاب کنند، کمی صبر کنند، برنامه هایشان را پس و پیش کنند و در نهایت کمی غر بزنند، اما همه چیز خیلی زود تمام خواهدشد. اما در طرحی یک ماهه زندگی روزمره تحت تاثیر قرارخواهدگرفت. شیوه زندگی ساکنان بی هیچ تردید باید تغییر یابد. فستیوال یک ماهه «اکومبیلیتی» نچشم انداز روشنی بی هیچ تصویر بزرگ شده ای از آینده مه آلود شهر بدون ماشین را پیش چشم ساکنان پدیدار می سازد.

اتوزیمرمن می گوید: «ساکنان محله یک ماه تمام در این شرایط زندگی کردند و بنابراین لازم بود برنامه های روزمره زندگی شان را با موقعیت جدید همساز کنند. اگر این شرایط فقط قرار بود یک آخر هفته عمر داشته باشد، همان طور که در بسیاری شهرها این گونه است، همه چیز تا این حد هیجان انگیز پیش نمی رفت. اگر قرار بود این فستیوال یک هفته باشد، باز هم این امکان برای ساکنان وجود داشت که قرار دندانپزشکی خود یا هر کار دیگری را که در این محدوده دارند، عقب یا جلو بیندازند. حتما باید یک ماه چنین طرحی در جریان باشد تا کارهای روزمره مردم تحت تاثیر قرار بگیرد و بتوانند به طور واقعی و ملموس اکومبیلیتی را در لایه لایه زندگیشان تجربه کنند.»
 
اکومُبیلیتی

طراحان و برنامه رزان این فستیوال، البته این ایده را تنها برای یک ماه در نظر گرفته بودند و قرار بود همه چیز بعد از یک ماه به حالت عادی برگردد و بعد از آن، شهروندان خود انتخاب کنند که آیا می خواهند کماکان به شیوه این یک ماه زندگی کنند یا نه. با این همه،پیش از اجرای این طرح، شهردار سوون تصمیم گرفت کمی برنامه را تغییر دهد و قابلیت هایی دائمی به این طرح اضافه کند. 

او طی این مدت پیاده روها را در خیابان های اصلی گسترش داد و همچنین پارک های کوچکی در گوشه و کنار شهر ساخت. اتوزیمرمن می گوید: «شهردار احساس می کرد اگر بعد از تمامی این تلاش ها و بعد از تغییراتی که طی یک ماه در زندگی روزمره شهروندان ایجاد شده، هیچ چیز باقی نماند، مردم فکر می کنند همه اینها شوخی بوده است. شهرداری می خواست شهروندانش چنین برنامه ای را شروعی برای یک گام رو به جلوی واقعی ببینند. او معتقد بود در این صورت است که چنین طرحی اعتبار خواهدداشت.»

بعد از اتمام فستیوال یک ماهه، مسوولان شهری از ساکنان محله خواستند در یک گردهمایی شرکت کنند و نظرشان را درخصوص اجرای دائمی این تغییرات اعلام کنند. مهم ترین نتیجه این گردهمایی، کاهش سرعت مجاز تقریبا به نصف سرعت مجاز در گذشته بود. آن طور که مقررشد، خودروها اجازه نداشتند با سرعتی بالاتر از 30 کیلومتر در ساعت حرکت کنند. آنچه در پی اعلام این محدودیت، در خارج اتفاق می افتاد، این بود که حاشیه نشین های شهر دیگر از این محله برای عبور و مرور استفاده نمی کردند و درنتیجه، ترافیک کاملا برطرف شد. 

ساکنان این محله همچنین تصمیم گرفتند امکان پارک خودروها در حاشیه برخی خیابان های مهم را نیز سلب کنند. پارک کردن در پیاده رو که به طریق اولی ممنوع اعلام شد. خودروها اجازه نداشتند مانند گذشته از حاشیه خیابان ها به عنوان پارکینگ استفاده کنند و همین باعث می شد ساکنان محله ترغیب شوند، برای انجام کارهایشان از دوچرخه استفاده کنند یا حتی، خیلی ساده، راه بروند. درنهایت، در هر ماه نیز یک روز به عنوان روز خالی از خودرو معرفی شد که در آن خاطره یک ماه هیجان انگیز برای ساکنان دوباره تکرار شود.
 
اکومُبیلیتی

اجرای این پروژه در شهر سوون کار بسیار پرهزینه ای بود. حدود 10 میلیون دلار بودجه برای این کار درنظر گرفته شده بود که البته بخش عمده آن صرف بازسازی خیابان هایی شد که به هر حال نیاز به تعمیر داشتند. اما با این حال اجرای یک فستیوال یک ماهه، در چنین ابعادی طبیعتا مستلزم هزینه های بسیاری بوده است. هفته گذشته کتاب «محله در حرکت: یک ماه، یک محله، بدون خودرو» از اتوزیمرمن منتشر شد. او در این کتاب، تجربه هایش را از برگزاری اولین فستیوال اکومبیلیتی تشریح کرده است.

درگیر کردن جدی شهروندان در طرح های محیط زیستی از سیاست های اصلی شهر سوون بود است. در برنامه های تدوین شده شهری در سوون، نقطه مطلوب کاهش نیم تنی تولید گاز دی اکسید کربن توسط هر شهروند تا سال 2015 است. اگر شهروندان سوون به این نقطه می رسیدند که تا سال 2015 هرکدام نیم تن دی اکسید کربن کمتری تولید کنند به نظر می رسید مسوولان شهری در برنامه ریزی هایشان موفق عمل کرده اند. (برای 100 هزار خانواری که در این شهر زندگی می کنند.

نقطه مطلوب تولید نهایتا 50 هزار تن دی اکسید کربن در نظر گرفته شد) با اجرای این فستیوال 1400 خانوار در این طرح ثبت نام کردند و تنها در ماه سپتامبر حدود 600تن دی اکسید کربن کمتری تولید شد. بعد از اتمام این فستیوال و با طرح های زیرساختی ای که طی این مدت پایه ریزی شد یا به بهره برداری رسید، مسوولان شهری امیدوارند هرسال حدود 42هزارتن دی اکسید کربن کمتری در این شهر تولید شود.

روز جهانی بدون خودرو از کجا پیدا شد؟
فانتزی شهرهای بی ماشین
اگرچه فستیوال های اکومبیلیتی به تازگی سربرآورده اند و تنها یک مورد از آن در جهان اجرا شده است، اما «یک روز بدون خودرو» از سال ها پیش در گوشه گوشه جهان وجود داشته است. 22 سپتامبر روز جهانی بدون خودرو نامگذاری شده است. آن طور که واشنگتن پست در یادداشتی در سال 2009 آورده است، هدف از اجرای این طرح ترویج استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی، دوچرخه سواری، و راه رفتن است.
 
اکومُبیلیتی

همچنین روز بدون خودرو از مردم می خواهد در معابر با یکدیگر ارتباط بیشتری برقرار کنند و از مصاحبت با یکدیگر در مکان های عمومی لذت ببرند. سابقه وجود چنین روزی در جهان به سال 1956 و به کشورهای هلند و بلژیک باز می گردد. آنچه مسلم است این است که اهداف اولیه پیدایش چنین روزی تنها نگرانی های زیست محیطی نبوده است. اعتراض های اجتماعی و جنبش های سیاسی نیز با این روش مقاصد خود را بیان می کردند، اما رفته رفته جنبه زیست محیطی این حرکت پررنگ و به جریانی بین المللی در حمایت از محیط زیست و سیاستمدار آمریکایی در نشستی در تولدوی اسپانیا ساختاری نظاممند برای روز بدون خودرو پیشنهاد داد.

طی دو سال اول بعد از این نشست، این برنامه در شهرهای ریکیاویک ایسلند، بث در انگلیس و لاروشل فرانسه اجرا شد. یک نهاد مدنی نیز به طور غیررسمی مسوولیت حمایت و پشتیبانی از برگزاری روز بدون خودرو را در جهان به عهده گرفت. بعد از آن اولین کمپین «در شهر، بدون ماشین من» را راه اندازی کرد و بعد از آن کمپین هایی از این دست سراسر اروپا را فرا گرفت. در سال 2000 روز بدون خودرو به روزی جهانی تبدیل شد. 

بوگوتا، پایتخت کلمبیا در حال حاضر بزرگترین روز بدون خودرو را در جهان اجرا می کند. این برنامه در یکی از روزهای کاری هفته و در تمامی شهر به طور کامل اجرا می شود. در جاکارتا، پایتخت اندونزی و یکی از شلوغ ترین شهرهای جهان نیز از سال 2007 این طرح در تعدادی از خیابان های اصلی شهر اجرا می شود و از ورود خودروها به این خیابان ها جلوگیری به عمل می آید. 

شهرهای بسیار دیگری روز بدون خودرو را با درجات مختلفی از سختگیری اجرا می کنند و بعد از اجرای چندین ساله آن، رسانه ها به خوبی این روز را پوشش می دهند، اما با این همه، نگرانی هایی جدی پیرامون سودمندی واقعی چنین حرکتی وجود دارد. موفقیت در اجرای چنین طرحی بی تردید نیازمند همکاری شهروندان است و از سوی دیگر، مسوولان شهری نیز باید در سیستم حمل و نقل شهر جایگزین مناسبی تدارک ببینند تا شهروندان در رفت و آمدهای خود دچار مشکل نشوند.