ایران خبر - نقدی کارشناسی بر پروژه‌های انتقال آب

یک کارشناس ارشد مدیریت منابع آب گفت: پروژه‌های انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی چنان شتابان در دستور کار قرار گرفته‌اند که گویا همانند سدسازی‌های بی هدف حتی فرصت لازم برای انجام مطالعات جامع و سنجش درست ابعاد زیست محیطی و آثار بازتوزیعی درآمدی آن‌ها فراهم نیست.

به گزارش ایران خبر، داریوش مختاری در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: باید به این سوالات پاسخ داد که آیا این پروژه‌ها دارای توجیه اقتصادی است که اجرای آن با حذف اعتبارات بخش آب در دستور کار قرار گرفته است؟ آیا این پروژه‌ها، نقش منفی و آسیب زننده دارند؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها، می‌ توان به سنجه‌های مختلفی رو آورد. بررسی داده‌های مربوط به پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی (کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان) نشان می ‌دهد که با سرمایه ‌گذاری ۱۴۱ هزار میلیارد تومانی و با ۴۱۰۰ کیلومتر طول خط پروژه، سالیانه در مجموع برابر ۵۵۰ میلیون متر مکعب آب، شیرین‌ سازی و منتقل می ‌شود.

وی با بیان اینکه زمان بندی پیش بینی شده برای اجرای پروژه برابر پنج سال است و این پروژه دارای چهار خط انتقال اصلی بوده که هر خط در چند فاز اجرا می شود، گفت: محاسبات اولیه اقتصاد مهندسی مربوط به داده‌های بالا نشان می‌دهد که هزینه هر کیلومتر خط انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی برابر ۸۶ میلیارد تومان برآورد شده که مبلغ بحث برانگیزی است. سنجه دیگر، قیمت تمام ‌شده هر مترمکعب آب است. برای این منظور، ابتدا ارزش آینده سرمایه‌گذاری پروژه در پایان دوره ساخت (سال پنجم) برابر ۳۵۰ هزار و ۸۵۸ میلیارد تومان محاسبه شد.

این کارشناس ارشد مدیریت منابع آب ادامه داد: نرخ تعدیل تورم در دوره اجرا برابر ۲۰ درصد در نظر گرفته شد. معادل یکنواخت سالیانه هزینه سرمایه‌ گذاری پروژه در دوره بهره برداری ۲۵ ساله برابر با ۷۰ هزار ۹۰۸ میلیاردتومان برآورد شده همچنین قیمت تمام شده هر متر مکعب آب برابر ۱۲۸ هزار و ۹۲۴ تومان برآورد شده همچنین، نرخ بهره در این محاسبات برابر ۲۰ درصد در نظر گرفته شد. در آمار ارائه شده یک مبلغ ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان درج شده که بسیار ابهام برانگیز است.

مختاری با بیان اینکه در این محاسبات هیچگونه پیامد زیست محیطی پروژه محاسبه و منظور نشده است که قاعدتا از درآمدهای پروژه کاسته و یا اینکه به هزینه‌های پروژه افزوده می شود و در یک تحلیل منفعت هزینه در نظر گرفته می شود، اظهار کرد: از دیدگاه مقایسه‌ای، بودجه ساخت سد درودزن برابر ۲۳۰ میلیون تومان در سال ۱۳۵۲ بوده است که سالیانه به میزان یک میلیارد مترمکعب آب استحصال می‌ کند و نزدیک به ۶۵۰ میلیون متر مکعب آن قابل برداشت است. سد قیر (سلمان فارسی) از نوع بتنی قوسی با ۱۲۵ متر ارتفاع و مخزنی به ظرفیت۱۴۰۰ میلیون متر مکعب با اعتباری برابر ۱۵۵ میلیارد ریال هزینه با هدف تامین ۴۳ میلیون متر مکعب آب شرب و با تامین آب مورد نیاز تولیدات کشاورزی به میزان ۳۴۰ هزار تن در سال ‌های میانی دهه ۱۳۸۰ بهره‌ برداری ‌شد.

به گفته وی هزینه هر متر مکعب آب این دو پروژه که هر دو جزو پروژه ‌هایی بوده که جدا از پیامدهای زیست ‌محیطی نگران ‌کننده، در آبگیری سالیانه موفق بوده ‌اند، بسیار بسیار کمتر از هزینه چند صد هزار میلیارد تومانی انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی است.

این کارشناس ارشد مدیریت منابع آب تصریح کرد: اکنون که محدودیت شدید اعتباری حتی در مقیاس چند ده میلیارد تومان برای تامین اعتبار طرح‌ های تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در بخش آب کشور وجود دارد، چه ضرورتی به اجرای پروژه‌ های انتقال آب است؟ بهتر است پاسخ این ابهام ‌ها مشخص شود. نباید در هیاهوی رسانه‌ ای سردرگم شد و کار درست را فراموش کرد. اگر چنین پروژه‌هایی به طور محدود ضرورت داشته باشند، پس از ده‌ها سال مطالعه ژرف و پس از اینکه گزینه‌های اجرایی ارزانتر و پربازده‌تر ناممکن بودند، می ‌توانند در دستور کار قرار بگیرند.

به گفته مختاری یافتن راه ‌حل ‌های جایگزین به طور معمول چند سال زمان نیاز دارد. به عبارتی چرا هنگامی که امکان تامین آب با چند ده میلیارد تومان برای استحصال حدود نیم میلیارد متر مکعب آب هست، همان حجم آب با هزینه‌ ای چند هزار برابری تامین شود؟