در هفته های اخیر چند واعظ مشهور، خبرساز شده اند. حجت الاسلام ماندگاری با کلیپی که در تلگرام دست به دست می شود و حجج اسلام شهاب مرادی و سید حسن آقامیری با مصاحبه های داغی که با یک هفته نامه چاپ تهران داشتند. به این فهرست می شود مصاحبه تند حجت الاسلام زائری با آخرین شماره نشریه رمز عبور را هم اضافه کرد. به همین بهانه نگاهی داریم به واعظان خبرساز شهرمان، خطیبان مشهوری که در چند سال اخیر در فضای رسانه ای کشور مطرح شده اند.

علیرضا پناهیان
او یکی از نخستین کسانی است که از ابتدای دهه 80 توانسته در فضاهای رسانه ای خوش بدرخشد. روحانی 51 ساله ای که با سخنرانی های جمعه صبحش در دعای ندبه هیات رزمندگان اسلام و با استفاده از فرصت پخش زنده از شبکه یک سیما مطرح شد. پناهیان در این برنامه با زبانی نرم و مردم پسند با مردم صحبت می کرد و همین موضوع باعث شد رفته رفته پناهیان در ذهن مردم و به خصوص جوانان مذهبی به عنوان یک خطیب و واعظ حرفه ای شکل بگیرد. شاید همین هم باعث شد که او به عنوان یکی از اعضای هیات علمی مرکز تخصصی تبلیغ فعالیت کند.

این البته تنها فعالیت پناهیان نیست چرا که او مدرسه علمیه و مرکز تخصصی دارالحکمه را نیز در حوالی غرب تهران تاسیس کرده و مدیریت می کند. همچنین انتشاراتی به نام بیان معنوی نیز برای انتشار آثار او وجود دارد. البته پناهیان در سال های اخیر با انتقاداتی هم روبرو شده که به خصوص مربوط به اظهارنظرهای تاریخی و سیاسی اوست. ناصر تقویان
او هم در دهه 80 و ابتدای دهه 90 پا به پای پناهیان در برنامه های تلویزیونی صدا و سیما و نیز برنامه های خارج از صدا و سیما فعال بود. تقویان مخصوصا با تسلطی که به شعر به خصوص بر شعر حافظ و مولوی داشته، توانسته بود نگاه ها را به خود جلب کند. با این حال، او که کار اصلی اش تدریس در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود، از تابستان 1392 وارد حاشیه ای عجیب و غریب شد. کلیپی جنجالی صوتی از او پخش شد که از آن شائبه بی احترامی به مقامات ارشد نظام شده بود.

با این حال تقویان توضیح داد که این کلیپ تقطیع و مونتاژ شده است و خود را کسی مطرح کرد که «به عنوان سرباز و طلبه کوچکی در خدمت نظام و رهبری معظم بوده و هستم». اما مصادف شدن پخش این کلیپ با روزهایی که انتقادات سفت و سخت او از محمود احمدی نژاد و نیز تعریف و تمجیدش از رییس دولت اصلاحات در شبکه های اجتماعی دست به دست می شد، در نهایت فضا را به سمتی برد که او دیگر به عنوان سخنران یا واعظ مذهبی در تلویزیون یا هیات های بزرگ دعوت نشود و حتی برخی از سخنرانی های او با فشارهای بیرون لغو شود. مرادی متولد 1350 است و روند رو به رشد خود را از سال 1386 آغاز می کند. او استارت خود را از برنامه مردم ایران سلام محمدرضا شهیدی فرد در شبکه دو سیما می زند و از آن پس کار خود را با چند بازوی قوی گسترش می دهد. نخست یک وبلاگ قوی که در آن مطلب می نویسد و بخش تعاملی یا پرسش و پاسخ قوی دارد. (در چند سال اخیر غالب فعالیت های مجازی او به اینستاگرام منتقل شده است.) دوم موسسه روانشناسی با عنوان زندگی بهتر در شرق تهران و سوم در سال های اخیر که توانسته با کلاس هایی با موضوع ازدواج و با عنوان «کلاس مجردها» در کانون توجه قرار گیرد. این کلاس ها در دانشگاه های کشور برگزار می شود.

شهاب مرادی در چند ماه اخیر با انتقادهایی که در برنامه های تلویزیونی از سریال معمای شاه انجام داد و همچنین انتقادی که از عدم بیان نام تلگرام در این رسانه انجام داد، در صدر توجه فضای مجازی قرار گرفت. یکی از نقاط قوت او دوری نسبی از سیاست است و از این رو هم هست که در سمت رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری دوام چندانی نیافت و به سرعت کناره گیری کرد. او روحانی است که این روزها به قول خود توانسته با یک کامپیوتر و البته مهارت اندکی بر چند نرم افزار صوتی، توجه زیادی به خود جلب کند. البته محتوای سخنان آقامیری هم بیشتر تنه به تنه عرفان می زند و درکی مهربانانه از دین را ارائه می کند اما او حرف های جنجالی هم در خصوص مسائلی مثل مسجد جمکران، رواج دروغگویی در جامعه و نیز تقریب مذاهب زده که باعث شده مخالفت های جدی هم با او صورت بگیرد.

با وجود همه این حرف ها به نظر می رسد رمز موفقیت آقامیری این است که توانسته با بهره گیری از ظرفیت نرم افزاری و تولید پادکست و حضور در شبکه های اجتماعی مختلف، جای خود را در دل جوانان باز کند و صدای خود را به گوش آنها برساند. او متولد 1345 است و از زمره روحانیونی است که با برنامه سمت خدای شبکه سوم سیما به مردم شناخته شده است. برنامه ای که از سال 1388 آغاز به کار کرد و هر روز ظهر با حضور یک کارشناس مذهبی پخش می شد. خود این برنامه البته به اندازه کافی خبرساز بود. چرا که حواشی مخالفی بر سر استعفای سید عبدالمجید رکنی و نجم الدین شریعتی تهیه کننده و مجری آن وجود داشته است. 

با این حال ماندگاری فارغ از همان بحث هایی که درباره برنامه سمت خدا بود، بیش از هر چیز به خاطر سخنان خود در حوزه خانواده مورد توجه قرار می گیرد. مثال کلیپ اخیری که درباره حرمت خلوت با نامحرم در محیط های خصوصی مجازی بیان کرده است؛ سخنانی که علاوه بر خاص بودن محتوای آن با لحنی عامیانه و بعضا طنزآلود بیان می شود. دهنوی دیگر واعظی است که می توان او را یک سخنران جنجالی دانست. او متولد 1340 است و با برنامه گلبرگ زندگی که بیشتر به موضوعات خانواده می پرداخت و در شبکه 3 پخش می شد به مردم شناخته شد. تبدیل مباحثات این مجموعه به کتابی با همین عنوان که کتابی پرطرفدار شد، نام او را بیش از پیش مطرح کرد. پس از آن بود که دهنوی در اقدامی کم سابقه و شاید هم بی سابقه اقدام به تولید مجموعه سی دی هایی برای آموزش رابطه جنسی به همسران کرد که این مجموعه با عنوان هنر عشق بازی 1 تا 3 به بازار عرضه شد. انتخاب چنین موضوع حساسی به عنوان موضوع اکثر سخنرانی های دهنوی باعث شده که کلیپ های او با تعجب و برخی اوقات خشم به خصوص از سوی زنان در شبکه های اجتماعی دست به دست شود. او را شاید بیش از هر چیز بتوان واعظی اینستاگرامی دانست که از این محیط برای انتقال حرف های خود استفاده می کند اما معدود برنامه های او در صداوسیما و نیز سخنرانی های وعظ او، با توجه به طرز تفکر متفاوت او همیشه می تواند جنجالی باشد مخصوصا وقتی این سخنران که مدت زیادی را در لبنان گذرانده، در خصوص مسائل فرهنگی و به خصوص حجاب (در نقد الزام های قانونی برای پوشش شرعی)، شروع به سخن کند. زائری البته جزو واعظینی است که کتاب های زیادی هم دارد و از طریق ظرفیتی که در موسسه هیات قرآنی احیا و نیز موسسه فرهنگی سرچشمه دارد، برای رساندن سخنان مکتوب خود استفاده می کند. نکته
 آنچه که در مورد این روحانیون بیش از هر چیز به چشم می آید نقش صدا و سیما در شهرت ایشان است. همان طور که گفتیم از میان این هفت نفر، صرفا حسن آقامیری و تا حدی محمدرضا زائری است که می تواند بگوید شهرت خود را مدیون مدیران ساختمان شیشه ای جام جم نیست.

* البته این نکته هم جالب توجه است که برخی از همین سخنران هایی که با صدا و سیما رشد کردند در رسانه ملی کنونی جایی ندارند. تقویان که مدت هاست به صدا و سیما نیامده و از مرادی و زائری و دهنوی هم کمتر استفاده می شود.

* نکته جالب دیگری این است که اغلب این سخنرانان، در حدود 40 تا 50 سالگی خود هستند و به نوعی می توان آنها را جوان یا میانسال دانست.

* نکته مشترک قابل توجه دیگر در میان این واعظان این است که اغلب آنها صرفا در حوزه سخنرانی فعال هستند و کمتر اثر مکتوبی از آنها در بازار نشر وجود دارد.