شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک از اول تا هفتم شهریورماه سال جاری برگزار خواهد شد و از نکات قابل‌توجه آن نظمی است که منجر به اعلام فراخوان در آذرماه سال گذشته شد. نظمی که در سایر مراحل جشنواره اعم از زمان بازبینی‌ها و اعلام نتایج‌ها نیز به چشم می‌خورد. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌و‌گویی است با مرضیه برومند حول وضعیت ملک استیجاری خانه عروسک و برگزاری شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک که با شعار آسمان عروسک‌ها آبی می‌شود، برپا می‌شود.
پیش از آن‌که به شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک بپردازیم می‌خواهم به مکانی که اکنون در آن گفت‌و‌گو می‌کنیم یعنی خانه عروسک اشاره کنم. می‌دانیم شما این مکان را که علاوه‌بر عنوان خانه عروسک، عنوان دبیرخانه جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک را بر پیشانی دارد در 18 بهمن‌ماه 93 افتتاح کردید. چشم‌انداز شما به عنوان دبیر جشنواره برای این مکان چیست و با توجه به استیجاری بودن آن آینده‌اش چگونه خواهد بود؟
این مکان از تاریخی که شما به آن اشاره کردید به عنوان خانه عروسک اعلام موجودیت کرد اما از خردادماه 93 ما توانستیم با کمک برخی خیرین این خانه را اجاره کنیم. همان‌طور که می‌دانید این خانه ملکی استیجاری است و حدودا تا دو ماه دیگر آن را می‌کوبند و بازسازی می‌کنند. ابتدا قصد داشتن در خردادماه 95 این کار را انجام دهند اما من اعلام کردم تا پایان شهریورماه خانه عروسک را تخلیه نخواهم کرد. این مکان قدمتی حدودا صد ساله دارد و خانه‌ای زیبا و به قول دوستانمان خوش موج است. سال‌ها بود که فعالان عرصه نمایش عروسکی آرزوی داشتن چنین مکانی را در سر می‌پروراندند. مکانی که بتوانند در آن‌جا گردهم بیایند، تبادل اطلاعات کنند و اگر امکان‌پذیر بود سالن کوچکی هم برای تمرین داشته باشند. ما در خانه عروسک پلاتو کوچکی برای تمرین داریم. در کنار آن، کارگاه ساخت عروسک و فضاهای دیگری وجود دارد که اهالی نمایش عروسکی در آن احساس آرامش می‌کنند و می‌دانند سقفی بالای سر دارند.
تاکید می‌کنم این مکان به دلیل استیجاری بودن، موقت است البته ما آرزوی داشتن خانه‌ای از آن خودمان را همچنان در سر می‌پرورانیم؛ خانه‌ای که کسی ما را به بهانه کوبیدن و بازسازی‌اش از آن‌جا بیرون نکند. این خانه جایی عجیب است چون به هیچ کجا وابسته نیست اما همه آن را دوست دارند و به پا بر جا ماندنش کمک می‌کنند. ما هیچ وابستگی به هیچ نهادی اعم از دولتی یا خصوصی نداریم. مخارج خانه عروسک به‌طور کامل توسط خود اهالی نمایش عروسکی تامین می‌شود. در خانه عروسک گاهی اوقات کلاس‌های آموزشی برگزار و خدماتی ارائه می‌شود که منجر به کسب درآمدی اندک برای پرداخت پول آب و برق می‌شود. هرکس در این خانه کار می‌کند فعالیتی کاملا داوطلبانه و بدون چشمداشت مالی دارد.
می‌توانید در مورد چگونگی اجاره این ملک توضیح دهید؟
دوستی که من پیش از این او را می‌شناختم به سفارش شهردار منطقه یک، مهندس مجتبی یزدانی، این خانه را برای ما رهن کرد. من به دنبال گرفتن وام یا کمک هزینه‌ای برای اجاره کردن این مکان بودم و مهندس ذوالفقاری با پیشنهاد مهندس یزدانی پذیرفت این خانه را برای ما رهن کند. همه امید ما این است که ناچار به ترک خانه عروسک نشویم و این مکان پا برجا بماند.
جدا از بحث خانه عروسک، اگر بخواهیم به تغییرات و تحولات شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک نسبت به دوره پیشین بپردازیم باید به حذف بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی اشاره کنیم. چه شد که تصمیم گرفتید این بخش را حذف کنید؟
پیش از پاسخ دادن به سوال شما باید تصریح کنم در هر جشنواره‌ای سنت‌هایی هست و من به عنوان دبیر شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک خود را به رعایت همه آنها ملزم نمی‌بینم. من دلیلی نمی‌بینم که چون در گذشته سنتی به درست یا غلط جا افتاده است آن را ادامه دهم. متاسفانه بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی به شدت ضعیف بود. در پانزدهمین دوره جشنواره تعداد زیادی نمایشنامه به دست ما رسید و قطعا زمان و انرژی بسیاری صرف خوانش آنها شد اما در کمال نا‌امیدی حاصل آن قابل قبول نبود و کیفیت آثار از سطح مورد قبول ما بسیار پایین‌تر بود. اگر این جشنواره، جشنواره‌ای دانشجویی یا متوسط بود می‌توانستیم با اغماض به این موضوع نگاه کنیم اما در مورد جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک بعد از 15 دوره برگزاری، نمی‌توان این موضوع را پذیرفت و به شخصه از بخش نمایشنامه‌نویسی توقع بیشتری داشته و دارم.
شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک به صورت رقابتی برگزار خواهد شد یا غیر رقابتی؟
این موضوع یکی از نکاتی است که باید بر آن تاکید کنم. در ادامه صحبتم در مورد حذف بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی باید بگویم هر اثری که در جشنواره روی صحنه برود و از متنی خوب برخوردار باشد شانس مورد تقدیر قرار گرفتن را خواهد داشت. می‌دانید که جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک سالیان سال و غیر از یک دوره، یعنی دوره یازدهم که در سال 85 برگزار شد، جشنواره‌ای غیررقابتی بوده است. امسال نیز برخی از اهالی نمایش عروسکی مایل به رقابتی شدن جشنواره و برخی دیگر مایل به غیررقابتی ماندن آن بودند و معتقد بودند رسم جشنواره ما این گونه بوده است که غیررقابتی باشد.
این‌گونه بود که من به عنوان دبیر جشنواره تصمیم گرفتم راه حل میانه‌ای برای این موضوع پیدا کنم. بر این اساس به هر یک از کارهای برجسته در زمینه نمایشنامه‌نویسی،کارگردانی، طراحی و ساخت عروسک یا عروسک‌گردانی و صدا‌پیشگی، دکور و طراحی صحنه و در مجموع به هر حرکت چشمگیری در جشنواره جوایزی تعلق خواهد گرفت. ما برای خود هیچ الزامی مبنی بر انتخاب بهترین‌ها تعریف نکرده‌ایم اما اگر یک نمایشنامه خوب، کارگردانی خوب، عروسک‌گردانی خوب یا هر چیز خوب دیگری چشممان را بگیرد به آن جایزه خواهیم داد.
در نتیجه از روی اجبار جایزه نمی‌دهیم بلکه به انتخاب هیات داوران و خود من، از حرکت‌های نوآورانه، خلاقانه و در مجموع دستاوردهای هنری و فنی در هر حوزه‌ای تقدیر خواهیم کرد. تاکید می‌کنم ممکن است ما به این نتیجه برسیم که به عنوان مثال هیچ‌کدام از عروسک‌گردان‌ها علی‌رغم زحمتی که کشیده‌اند دستاورد برجسته‌ای نداشته‌اند و در نتیجه در این حوزه از کسی تقدیر نخواهیم کرد و جایزه‌ای نخواهیم داد.
به غیر از حذف شدن بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی که در مورد دلیل آن توضیح دادید، نکته دیگر تقسیم شدن بخش نمایش‌های صحنه‌ای به سه شاخه با عنوان‌های اصلی، کودک و بین‌الملل است. بخش کودک در دوره پیشین و این دوره که شما سمت دبیری جشنواره را برعهده دارید به شکل مشخص به عنوان یکی از شاخه‌های بخش صحنه‌ای درآمد. در مورد این نکته نیز توضیح می‌دهید؟
در دوره پانزدهم نیز ما برای بخش کودک سهمیه‌ای جداگانه قائل شدیم و آن را با عنوان کودک و خانواده مشخص کردیم. در واقع مجموع کارهای بخش صحنه‌ای در قسمت اصلی و کودک، جدا از تعداد آثار بخش بین‌الملل بیست اثر است و ما تاکید کرده‌ایم که از این بیست اثر باید هشت اثر برای مخاطب کودک باشد. تاکید می‌کنم آثار بخش کودک زیر هشت اثر نخواهد بود و احتمال این‌که بیشتر شود وجود دارد.
در مورد بخش بین‌الملل می‌توانید بگویید تاکنون با چه کشورهایی مذاکره کرده‌اید؟
آثار بخش بین‌الملل تقریبا مشخص است اما در این گفت‌و‌گو اسامی آنها را به صورت قطعی اعلام نمی‌کنم چون بخشی از رایزنی‌ها هنوز در حال انجام است. حدود 13 یا 14 اثر در این بخش حضور خواهند داشت.
پیش از این به عمارت مسعودیه اشاره کرده بودید و این‌که امسال در حال عملیاتی کردن روندی هستید تا در این عمارت فضایی دلنشین و جذاب برای خانواده‌ها فراهم کنید. این اتفاق قطعی خواهد بود؟
در واقع محل اصلی گردهمایی ما در عمارت مسعودیه خواهد بود و به مدت یک هفته در آن‌جا مستقر می‌شویم و در تمام طول این یک هفته برنامه‌هایی را برای عموم مردم اجرا خواهیم کرد. یکی از این برنامه‌ها دعوت از عروسک‌های سنتی چند کشور است که بدون اعلام اسامی آنها باید به تعدادشان که با احتساب کشور خودمان چهار کشور خواهد شد اشاره کنم. جدا از آشنایی با عروسک‌های سنتی کشور‌ها، غرفه‌هایی با عناوین مختلف در عمارت مسعودیه برپا خواهیم کرد و نشست‌هایمان نیز در این مکان برگزار خواهد شد. قطعا مانند سال‌های گذشته سالن‌های مختلفی در سطح شهر و از جمله سالن مسعودیه برای برگزاری جشنواره در اختیار ما خواهد بود.
یکی از مواردی که شما چندین بار به آن اشاره کرده‌اید معضل کمبود بودجه است. این معضل پس از بازدید معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر مرکز هنرهای نمایشی در تاریخ سی خردادماه از خانه عروسک و دبیرخانه جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک همچنان ادامه دارد؟
بله هنوز هم خبری از بودجه نیست اما من نگرانی در این خصوص ندارم زیرا می‌دانم این بودجه تامین و پرداخت خواهد شد ولی این شیوه هم روش صحیحی نیست که ما هر روز به دنبال پول باشیم و مرتبا به ما بگویند نگران نباشید. قطعا این بودجه پرداخت خواهد شد اما هنوز چیزی به دست ما نرسیده است.
امکان این‌که حدودا مبلغ بودجه را بگویید وجود دارد؟
حدودا می‌توانم بگویم بودجه شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک نصف جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است.
امکان اجرای عمومی آثار شرکت‌کننده در جشنواره چه میزان است؟
این قولی بود که من در دوره گذشته هم به گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره دادم و تقریبا به آن عمل کردم. امسال نه تنها من به عنوان دبیر جشنواره این قول را به گروه‌ها داده‌ام که مهدی شفیعی؛ مدیر مرکز هنرهای نمایشی نیز به صورت خودجوش قول اجرای عمومی پس از جشنواره را داده‌اند و (با خنده) پای آن خواهند ایستاد. جدا از این قول‌ها، همواره تاکید کرده‌ام که همه چیز منوط به کیفیت آثار خواهد بود. اگر کیفیت نمایش‌ها خوب باشد قطعا سالن‌هایی متقاضی دادن نوبت اجرای عمومی خواهند بود اما نمی‌توانیم از هیچ سالنی توقع داشته باشیم آثاری با کیفیت ضعیف را بپذیرند.
یکی از تفاوت‌های شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک با دوره‌های پیشین انجام بازبینی آن در دو مرحله است. در مورد این نکته توضیح می‌دهید؟
معتقدم جشنواره ما جشنواره‌ای حرفه‌ای است و برای اجرای عمومی در سالن‌های حرفه‌ای باید آثاری درجه یک ارائه دهد. ما در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک برای اولین‌بار جهت افزایش کیفیت آثار، بازبینی را در دو مرحله انجام دادیم. در مرحله اول انتخاب آثار براساس بررسی طرح یا متن و ایده اجرایی برای طراحی دکور و عروسک یا هر چیز دیگری که گروه‌ها به ما ارائه دادند انجام گرفت که نتایج آن در سی بهمن ماه 94 اعلام شد. در مرحله دوم که طی آن شاهد گردهمایی کارگردانان شهرستانی در خانه عروسک در روزهای بیست و دوم، بیست و سوم و بیست و چهارم اردیبهشت بودیم، این عزیزان با فیلم آثارشان به تهران آمدند. ما ابتدا به صورت موردی و جداگانه فیلم کارهای آنها را بررسی کردیم و به صحبت‌هایشان گوش دادیم.
تعدادی از آنها در این مرحله پذیرفته و تعدادی نیز مشروط و حذف شدند. به گروه‌هایی که مشروط شدند کمک فکری و فنی دادیم و از بین پنج گروه مشروط، چهار گروه با اعمال تغییرات کیفی مدنظر ما مجددا پذیرفته شدند. در ارزیابی مرحله نهایی که اکنون در جریان است همه کارها را به صورت کامل بازبینی خواهیم کرد. این نکته نیز جزو تفاوت‌های شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک با دوره‌های پیشین است. برخلاف گذشته ما صرفا به دیدن 10 دقیقه یا یک ربع از نمایش اکتفا نخواهیم کرد و آثار را به صورت کامل می‌بینیم.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که ما اعلام کرده‌ایم اگر گروه‌هایی آثارشان اکنون آماده است اما در بازبینی‌های قبلی شرکت نکرده‌اند می‌توانند اثرشان را فارغ از این‌که از ابتدا حضور داشته‌اند یا نه برای بازبینی در مرحله نهایی به ما ارائه دهند. این تصمیم به این دلیل گرفته شد که به هر حال ما هرچند اندک اما خدماتی از قبیل مبلغی ناچیز و مکانی برای تمرین در اختیار گروه‌هایی که در جشنواره شرکت کرده‌اند قرار داده‌ایم. حال اگر گروهی با هزینه شخصی خود اثری را آماده کرده است می‌تواند علی‌رغم عدم تکمیل فراخوان اولیه در این مرحله به ما بپیوندد و اثرش را برای بازبینی در مرحله نهایی در اختیار ما بگذارد.
جدا از بحث بودجه مصوبی که از سوی مرکز هنرهای نمایشی به شما پرداخت خواهد شد، آیا توانسته‌اید با حامی مالی اعم از دولتی یا خصوصی وارد گفت‌و‌گو شوید؟
متاسفانه خیر. شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک هیچ اسپانسری اعم از خصوصی یا دولتی ندارد و تلاش‌های ما در زمینه جذب حامی مالی تاکنون به ثمر ننشسته است.
کارناوال شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک با حضور غول پیکران آبادانی
امیدواریم حرکت این کارناوال آن‌گونه که دوست داریم رخ دهد. طبق برنامه‌ریزی ما قرار است عروسک‌هایی غول‌پیکر از آبادان به همت مبارک یونیما (مرکز ملی اتحادیه بین‌المللی نمایشگران عروسکی در ایران) به تهران بیایند. پیش از این در کارگاهی که با مشارکت سازمان منطقه آزاد اروند و مبارک یونیما برگزار شد، فلور ماری فوئنتس طراح و سازنده برجسته عروسک‌های غول‌پیکر از کشور فرانسه به مدت یک ماه از ۲۵ دی ماه تا ۲۵ بهمن ماه ۱۳۹۴ در شهر آبادان هنرجویان را با عروسک‌های غول‌پیکر از مرحله طراحی و ساخت تا اجرای نمایش میدانی آشنا ساخت و این عروسک‌ها برای کارناوال ما به تهران خواهند آمد.
در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک در سال 89 نیز ساخت عروسك‌هاي غول‌پيكر توسط فوئنتس به هنرجویان تهرانی آموزش داده شده بود و در نتیجه آنها نیز با عروسک‌هایشان حضور خواهند داشت. جدا از عروسک‌های غول‌پیکر تهرانی و آبادانی، هرکسی اعم از خانواده‌ها و کودکان می‌توانند با هر عروسکی اعم از حرفه‌ای و غیر‌حرفه‌ای در این کارناوال حضور داشته باشند.
نحوه اسکان گروه‌های شهرستانی در تهران
برای اسکان گروه‌های شهرستانی محدودیتی در تعداد روز و تعداد افراد گروه وجود ندارد. تمام افراد گروه‌های شهرستانی که آثارشان در جشنواره پذیرفته شود از اول تا هفتم شهریورماه در هتل‌هایی که پیش از این با مدیریت آنها صحبت کرده‌ایم اسکان داده خواهند شد. کارگردان آن دسته از آثار شهرستانی نیز که در جشنواره پذیرفته نشده‌اند در این هفت روز به تهران خواهند آمد و اسکان داده می‌شوند. تاکید می‌کنم در مورد کارهایی که پذیرفته نشده‌اند صرفا از کارگردان اثر دعوت می‌شود و نه تمام افراد گروه.
تمام این تمهیدات از این‌رو برنامه‌ریزی شده است که معتقدم حضور در جشنواره، دیدن آثار سایر کارگردانان و گفت‌و‌گو، بحث و تبادل نظر با سایر اهالی تئاتر عروسکی برای کارگردانان شهرستانی مانند کلاس درس عمل می‌کند و بر حضور همه افراد گروه در تمام روزهای جشنواره در تهران تاکید می‌کنم.
