وقایع پس از انتخابات سال 88 همچنان خبرساز است. اتفاقات و رویدادهای مهمی در بستر آن جریانات رخ داد و زندگی مردم عادی (و نه لزوما آدم های درگیر هر دو طرف) را حتی شاید تا همین امروز تحت تاثیر خود قرار داده است.
به گزارش ایران خبر، وقایع پس از انتخابات سال 88 همچنان خبرساز است. اتفاقات و رویدادهای مهمی در بستر آن جریانات رخ داد و زندگی مردم عادی (و نه لزوما آدم های درگیر هر دو طرف) را حتی شاید تا همین امروز تحت تاثیر خود قرار داده است. مثل هر رویداد پرحادثه‌ای از این دست در سراسر جهان، سینماگران ایرانی هم چند باری به سراغ این موضوع رفتند اما با دو رویکرد کاملا متفاوت، عده‌ای تلاش کردند مستقیما به آن جریان بپردازند و عده‌ای هم سعی کردند بستر اتفاقات فیلم خود را در آن وقایع قرار دهند. با این حال ویژگی مشترک آنها این بود که همه در یک بازه زمانی سه ساله ساخته شدند.
پس از پایان دولت دهم خبری از ساخت فیلمی با این موضوع شنیده نمی‌شد تا اینکه از چند هفته پیش خبر رسید برای اولین بار در دولت جدید و مدیریت حجت الله ایوبی بر سازمان سینمایی مجوز ساخت فیلم سینمایی تازه‌ای در خصوص وقایع پس از انتخابات سال 88 صادر شده است. عکس‌هایی که به تازگی از فیلم سینمایی «ماه‌گرفتگی» به کارگردان مسعود اطیابی منتشر شده نشان می‌دهد موضوع فیلم مستقیما به اعتراضات و برخوردهای خیابانی آن روزها مربوط است. این فیلم را هادی انباردار تهیه کرده و بازیگرانی چون کامبیز دیرباز، شهرام عبدلی، سارا خوئینی‌ها، ارسلان قاسمی و قاسم زارع تا کنون جلوی دوربین آن رفته‌اند.
نکته جالب توجه این فیلم صحبت‌های تهیه کننده آن درباره انصراف بابک حمیدیان از بازی در «ماه گرفتگی» است. انباردار گفته: «توافق شفاهی با بابک حمیدیان صورت گرفته بود، تنها قرارداد انعقاد نشده بود که انتشار خبر حضور وی در این اثر موجب شد که بابک حمیدیان تحت تاثیر جو به وجود آمده از نقش آفرینی در این اثر پرهیز کند.»
اما «ماه‌گرفتگی» تنها فیلمی در خصوص وقایع 88 نیست که با انصراف بازیگر خود مواجه می‌شود. با احتساب به این فیلم در هفت سال گذشته 9 فیلم پرحاشیه به شرایط و التهابات آن دوران ایران با تمرکز بر شهر تهران پرداخته‌اند که از بین آن ها که یا به شکل مستقیم به سراغ آن وقایع رفتند و یا ماجرایشان در بستر آن روایت شده سه فیلم، با انصراف برخی بازیگرانش مواجه شده‌اند، و از شش فیلم دیگری که از این حواشی در هنگام تولید نداشتند یک فیلم در لیست تحریمی حوزه هنری قرار گرفت اما توانست اکران شود و چهار فیلم هم تا امروز فرصت اکران پیدا نکردند.
«پایان نامه»، «اخراجی‌ها 3»، «قلاده های طلا» و «محرمانه تهران» در کنار «ماه‌گرفتگی» فیلم‌هایی هستند که مستقیما به این وقایع پرداخته‌اند و «گزارش یک جشن»، «عصبانی نیستم»، «آشغال‌های دوست‌داشتنی» و «پل چوبی» فیلم‌هایی بوده‌اند که ماجرایشان تنها در بستر آن زمان می‌گذشت و نگاه کلی به این ماجرا نداشتند. مروری کوتاه داریم بر این فیلم‌ها.
پایان نامه
دومین تجربه کارگردانی حامد کلاهداری تبدیل به یکی از پرحاشیه‌ترین اتفاقات زندگی‌اش شد. از همان روزهای اول شایعاتی در خصوص داستان فیلم شنیده می‌شد که باعث شد برخی بازیگران فیلم انصراف دهند. برخی بازیگران هم گفتند از ابتدا برای آنها داستان دیگری تعریف شد اما در نهایت فیلم نامه دیگری را بازی کردند. روح‌الله شمقدری تهیه‌کننده «پایان نامه» درباره چگونگی انصراف دو بازیگر اصلی فیلم اش گفته بود:« بهاره افشاری، لیلا اوتادی و امیر آقایی جزو اولین افرادی بودند كه قرارداد بستند و رفته رفته تركیب بازیگران اصلی مشخص شد. علی‌رغم فشارهایی كه بر بازیگران از طریق پیامك و تهدید و ... وارد می‌شد، به مرحله كلید زدن رسیدم...
میدانم به خانم افشاری فشارهای زیادی وارد شد و حتی بحث به تهدید خانواده هم رسید. یكی از كسانی كه در آخرین روزها دچار تردید شد و با این حرف‌ها كه خودم و مادرم را تهدید كردند، تصمیم گرفت از حضور در كار كنار بكشد، آقای آقایی بود... سه چهار روز پس از كلید زدن، خبری منتشر شد با این مضمون كه خانم لیلا اوتادی در نقش ندا آقا‌سلطان در فیلم «پایان‌نامه» بازی می‌كند. سایت خانم «لیلا اوتادی» هك شد و عكس «ندا آقا‌سلطان» روی صفحه آن قرار گرفت و چنان فشار شدید روانی به خانم اوتادی و خانواده‌اش وارد شد كه خیلی عجیب و غریب بود. خانم اوتادی در نهایت مجبور به مصاحبه شد كه بگوید پایم شكسته است و تا دو ماه آینده در هیچ پروژه‌ای نمی‌توانم كار كنم؛ در صورتی كه در همین بازه سر پروژه دیگری حاضر شدند. مرحله بعدی هم استعفای آقای «امیر آقایی» بود كه دقیقا روزی انجام شد كه قرار بود جلوی دوربین برود.»
«پایان نامه» داستان چند جوان دانشجو است که در اوج اتفاقات سال 88 برای حل شدن مشکل پایان نامه یکی از آن ها به سراغ استادی می روند که مشخص می‌شود جاسوس است و هدایت اعتراضات را به عهده دارد. حضور آنها در خانه استاد لو می‌رود و یک مزدور برای کشتن آن ها اجیر می‌شود. نمایش فیلم در جشنواره بیست و نهم در سال 89 با حاشیه‌های فراوانی هم در زمان نمایش و هم در نشست خبری مواجه شد و علی‌رغم تبلیغات وسیعی که برای اکران فیلم در سال 90 شد تنها 280 میلیون تومان فروخت. بعدها بسیاری از بازیگران این فیلم از جمله بهاره افشاری و حامد کمیلی در گفت‌و‌گوهای خود صراحتا از حضور در «پایان نامه» ابراز پشیمانی کردند. حامد کمیلی، بهاره افشاری، کامران تفتی، محمد صادقی، چکامه چمن‌ماه، هادی دیباجی، نیما شاهرخ‌شاهی، میرطاهر مظلومی، علی اوسیوند، میرحسین معلومی، مریم کاویانی، داریوش ارجمند، محمدرضا شریفی‌نیا، احمد نجفی و جمشید هاشم‌پور بازیگران فیلم کلاهداری بودند.
قلاده‌های طلا
فیلم ابولقاسم طالبی مستقیما به درگیری‌های سال 88 پرداخت و با تمرکز بر روز 25 خرداد ساخته شد، طالبی برخلاف کلاهداری سعی کرد حداقل از لحاظ ساختار فیلم‌اش به یک اثر سینمایی نزدیک باشد. اما این فیلم هم از انصراف بازیگرانش مصون نماند و مهم‌ترین چهره‌ای که از حضور در فیلم انصراف داد مریلا زارعی بود. طالبی کارگردان این فیلم هم درست به مانند انباردار و شمقدری فشارهای بیرونی را عامل اصلی انصراف بازیگر خود دانست و در تشریح ماجرای انصراف چنین گفته: «خانم مریلا زارعی بعد از خواندن سناریو، با ما قرارداد بست و چند ماهی هم سر قراردادش بود و حتی بخشی از مبلغ قرارداد را هم گرفت.
در این میان سفر انگلیس رفت و ... خب نتوانست فشار فاشیست‌ها را تحمل کند و آمد و گفت که من انگیزه شما را ندارم و نمی‌توانم که در مقابل این فشارها مقاومت کنم. به همه (بقیه عوامل فیلم) فشار آوردند. چون فاشیست‌ها فکر می‌کنند که هر کاری که دل‌خواه آنان است، دیگران هم باید انجام دهند و هر فیلمی که آنها می‌خواهند باید ساخته‌شود و برعکس. البته خیلی از آدم‌های معروف‌شان هم جلو نمی‌آمدند و مثلاً یکی از کسانی که ما را اذیت می‌کرد یک دائم الخمر بود که انتظار داشت ما با او برخورد بکنیم. من هم به دستیارانم گفتم که به او کاری نداشته باشید تا اینها متوجه شوند که هیچی نیستند.»
در فیلم طالبی امین حیایی، محمدرضا شریفی‌نیا، حمیدرضا پگاه، علی رام نورایی، نیلوفر خوش‌خلق، چنگیز جلیلوند، حسین سحرخیز، اكبر سنگی، مهدی صبایی، كیانوش گرامی، بهادر زمانی، ونوس مجلسی، داریوش اسدزاده، پوراندخت مهیمن حضور داشتند. فیلم در سال 91 اکران شد و به فروشی معادل 3 میلیارد تومان دست پیدا کرد. یکی از نکات تاریخی در خصوص فیلم «قلاده‌های طلا» فضای حاکم بر اولین نمایش آن در جشنواره سی ام فجر بود این فضا به گونه‌ای بود که تماشاگران کل فیلم را در سالن برج میلاد با چراغ های روشن تا انتها به تماشا نشستند.
اخراجی‌ها 3
سومین قسمت از سه گانه «اخراجی‌ها» به نوعی هجو رقابت انتخاباتی سال 88 بود. در این فیلم براساس اتفاقاتی که در جریان رقابت انتخاباتی سال 88 رخ داد موقعیت‌ها و حاشیه ها به نوعی بازسازی شده‌اند. از انتخاب رنگ دستبند تا رویارویی‌های خیابانی طرفداران جناح‌های مختلف سیاسی و حتی برخی از مهم ترین لحظات انتخابات 88 ازجمله اتفاقات رخ داده در مناظره میرحسین موسوی و محمود احمدی‌نژاد.
اما فیلم ده‌نمکی به وقایع پس از انتخابات 88 اشاره‌ای نمی‌کند چرا که فیلم زبانش طنز و شوخی است و به وقایع 88 در هیچ زمینه‌ای از آن با فرمت شوخی نمی‌توان پرداخت حتی اگر کارگردان فیلم مسعود ده نمکی باشد. ترکیب بازیگران فرق چندانی با دو قسمت قبل ندارد و به اکبر عبدی، امین حیایی، محمد رضا شریفی نیا، نگار فروزنده، فخرالدین صدیق شریف و قاسم زارع بازیگرانی چون رضا رویگری، بهنوش بختیاری، امیر نوری، علی دهکردی و لیلا اوتادی اضافه شدند. البته «اخراجی‌ها 3» برای برخی بازیگرانش حاشیه‌های زیادی ایجاد کرد از جمله بهنوش بختیاری و رضا رویگری که ظاهرشان در فیلم از جهت پوشش شباهت بسیار زیادی با یکی از نامزدهای انتخابات و همسرش داشت. فیلم ده‌نمکی نوروز 90 اکران شد و با فروشی نزدیک به شش میلیارد تومان پرفروش‌ترین فیلم سال شد.
دومین فیلم مهدی فیوضی که اولین فیلم مستقل او در مقام کارگردانی است به شکل جنبی به وقایع سل 88 پرداخته است. داستان فیلم او درباره جاسوسی است و حول اتفاقات پس از 88 می‌گذرد. شهاب دستان برای یافتن دوست دوران كودكی اش فرامرز و كشتن او وارد ایران می شود. پس از این موضوع جریاناتی او را تا كشتن همسرش شهرزاد پیش می برد.
از طرفی مأموران امنیتی كشور به جرم جاسوسی او را دستگیر می كنند. البته چندان نشانه‌هایی از این اتفاقات در فیلم وجود ندارد و بیشتر فضا مرتبط با آن زمان است. برخلاف باقی فیلم‌های این لیست که حسابی سر و صدا به پا کردند این فیلم نتوانست نظر موافق و مخالفی به خود جلب کند. فیلم در سال 1390 ساخته شد و علیرضا جلالی تبار، الهام جعفرنژاد، حمیدرضا افشار، سحر قریشی و صالح میرزا آقایی بازیگران اصلی فیلم هستند. با گذشت پنج سال از زمان ساخته شدن «محرمانه تهران» هنوز این فیلم که با سرمایه‌گذاری فارابی و تهیه‌کنندگی قاسم جعفری ساخته شده فرصت اکران پیدا نکرده، فیوضی دلیل این مسئله را وجود اختلاف بین تهیه‌کننده و فارابی دانسته بود که البته مدتی پیش او در گفت‌و‌گویی اعلام کرد با حذف 9 دقیقه از فیلم و رفع شدن اختلافات بین تهیه کننده و فارابی فیلم آماده نمایش است.
با این حال فیوضی پیش از این اعلام کرده بود بعید است در دوره ایوبی این فیلم اکران شود و دلیلش را هم چنین عنوان کرده بود: «حتی اگر مشکلات فارابی و تهیه کننده هم حل بشود بعید میدانم اجازه اکران به این فیلم بدهند. موضوع فیلم مربوط به سال 88 است و دوستان جدیدی که بر سرکار آمده اند اصلا به اینکه در سال 88 فتنه‌ای رخ داده و بیگانگان قصد براندازی داشته اند اعتقادی ندارند؛ چون اعتقادی به آنچه در فیلم گفته شده ندارند بعید میدانم با پخش آن موافقت کنند.»
گزارش یک جشن
در فیلم حاتمی کیا که سال 89 ساخته شد داستان کاملا با نمادها جلو می رود چرا که داستان فیلم در یک موسسه ازدواج یا همان همسریابی می‌گذرد و تنها صحنه های انتهای فیلم نشان می دهد که با وقایع سال 88 مرتبط است. پس از دیدن این تصاویر می توان تاویل و تفسیرهای فراوانی از فیلم استخراج شد. این تاویل ها در برخی جریان‌های سیاسی به گونه ای بود که «گزارش یک جشن» را فیلمی در حمایت از اعتراضات 88 نامیدند و حاتمی‌کیا که تا دیروز ارج و قرب بالایی نزد آنها داشت به منافق بودن متهم شد.
فیلم حاتمی‌کیا داستان تقابل دو نسل کاملا متفاوت از هم است که کارشان به خشونت هم کشیده می‌شود و جوان‌هایش با آرمان‌ها و دغدغه‌های متفاوتی نسبت به نشل قبلی خود به دنبال زندگی‌اند. تصاویر پایانی فیلم که در بین جمعیتی شبیه تظاهرات کنندگان می گذشت فیلم حاتمی‌کیا را دچار مشکل نمایش کرد. مشکلی که گویا تا امروز هم مرتفع نشده و یا شاید مرتفع شده اما مصلحت دیده نمی شود که اکران شود. در فیلم حاتمی‌کیا، رضا کیانیان، مریلا زارعی، رؤیا تیموریان، طناز طباطبایی، داریوش ارجمند، شبنم مقدسی، بهروز شعیبی، اصغر نقی‌زاده، سیامک صفری و سیامک احصایی حضور داشتند و هیچ خبری مبنی بر انصراف بازیگران این فیلم شنیده نشد. هر چند این فیلم که ابتدا «بانوی شهر ما» نام داشت با تغییرات زیادی نسبت به فیلم‌نامه اولیه جلوی دوربین رفت.
آشغال های دوست داشتنی
فیلم امیریوسفی در بستر وقایع سال 88 رخ می دهد. «آشغال های دوست‌داشتنی» سال 91 با مشارکت فارابی و در دوره مدیریت جواد شمقدری ساخته شد اما نه در آن دوره و در دوره مدیریت فعلی امکان حتی یک نمایش رسمی پیدا نکرد. این فیلم داستان پیرزنی است که در یکی از شب‌های شلوغی‌های خرداد 88 در تهران خانه اش می‌شود پناهگاه چند جوان معترض، این چند جوان با همراهی دختر میانسال پیرزن به خانه او می‌آیند. آنها پس از خارج شدن از خانه متوجه می‌شوند روی در خانه علامتی گذاشته شده، این علامت به این معنی است که فردا نیروهای امنیتی برای جست‌و‌جو به خانه پیرزن می‌روند.
در خانه پیرزن وسایلی از پسرش که در جنگ ایران و عراق شهید شده، برادرش که عضو سازمان مجاهدین خلق بوده و اعدام شده و همسرش که زمانی از طرفداران مصدق بوده و در جریان وقایع کودتای 28 مرداد سال 32 قرار داشته، وجود دارد. وسایلی که می‌تواند فردا برای او دردسرهایی ایجاد کند. پیرزن یک شب تا صبح در خیال با همسر و برادر و فرزندش به گفت و‌گو می‌نشیند تا از آنها بپرسد وسایل غیرمجازی را که داشته اند، کجا پنهان کرده اند و در این بین بحث‌های جالبی بین این سه نفر در می‌گیرد.
فیلم امیر یوسفی با نظر مستقیم برخی نمایندگان مجلس حاضر در کمیسیون فرهنگی مجلس و برخی رسانه ها به عنوان فیلم حامی اعتراضات سال 88 معرفی شد و تا همین امروز هم توقیف مانده، مسئله‌ای که خود امیریوسفی آن را قبول ندارد. او همچنان امیدوار است فیلم فرصت اکران پیدا کنند. در این فیلم شیرین یزدانبخش، حبیب رضایی، هدیه تهرانی، نگار جواهریان، اکبر عبدی، صابر ابر و شهاب حسینی حضور دارند و خبری از انصراف بازیگر در این فیلم نبوده است.
عصبانی نیستم
دومین فیلم رضا درمیشیان یک فیلم اعتراضی به وضعیت جامعه پس از انتخابات سال 88 است. این فیلم که در سال 92 تولید شد داستان دانشجویی به نام نوید است که پس از وقایع 88 از دانشگاه اخراج شده، نوید مشکل ضعف اعصاب دارد و ممکن است هر لحظه به هر دلیلی سر خودش یا یکی دیگر را به دیوار بکوبد، او به خاطر توهین از محل کارش اخراجش می‌شود و باید تلاش کند بی پول و بی کار نظر پدر ستاره را جلب کند. ستاره همکلاسی اوست و نوید قصد دارد با او ازدواج کند.
نوید محمدزاده و باران کوثری بازیگران اصلی فیلم هستند. فیلم با 17 دقیقه اصلاح در جشنواره سی و دوم فجر به نمایش درآمد اما برخی رسانه ها همان زمان با حملات تند و تیزی به سراغ فیلم رفته و با اکران عمومی آن مخالفت کردند. این فشارها به اندازه‌ای شد که حتی سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول جشنواره سی و دوم که با نظر قاطع داوران به نوید محمدزاده رسیده بود به او اهدا نشود. «عصبانی نیستم» به دلیل ارجاعات سیاسی-اجتماعی تند و تیزی که علیه دولت دهم و شرایط پس از انتخابات داشت با مخالفت‌های متعددی از سوی برخی طیف‌های سیاسی قرار گرفت.
با این حال سازمان سینمایی تصمیم گرفت با اعطای مجوز پروانه نمایش این فیلم را اکران کند و حتی قرارداد اکران آن در شهریور 93 هم بسته شد. اما خبر اکران «عصبانی نیستم» مخالفت‌ها را چندین برابر کرد تا در نهایت سازمان سینمایی با اخطار جدی کمیسیون فرهنگی مجلس که فیلم را در لیست «فیلم‌های مرتبط با فتنه» قرار داده بود همچون نمونه‌های مشابهی از این دست ترجیح داد سری که درد نمی‌کرد را دستمال نبندد و در نتیجه فیلم تا امروز از اکران به دور مانده است.
پل چوبی
هر چند مهدی کرم‌پور کارگردان فیلم «پل چوبی» در آخرین گفت‌و‌گویش باز هم تاکید کرده فیلم‌اش سیاسی نیست اما وقایع «پل چوبی» در زمان انتخابات سال 88 می‌گذرد و برخی سکانس‌های فیلم هم مستقیما به مسائل همان دوران اشاره دارد از جمله دستگیری برخی جوان‌ها از جمله خواهر امیر شخصیت اصلی فیلم و دستگیری برخی خارجی‌ها که یکی‌شان دوست نزدیک عشق دوران جوانی امیر است.
فیلم که سعی کرده داستانی عاشقانه را در بستر حوادث سال 88 روایت کند تلاش دارد هیچ کدام از خط قرمزهای موجود در این زمینه را رد نکند.
با این حال پرداختن به وقایع سال 88 از یک سو و استفاده از تم عشق و خیانت از سوی دیگر باعث شد «پل چوبی» به همراه پنج فیلم دیگر در لیست سیاه حوزه هنری قرار بگیرد. البته این فیلم برخلاف برخی فیلم‌ها کارش به توقیف نکشید و فقط در سینماهای حوزه هنری نمایش داده نشد ولی با توجه به حضور بازیگرانی چون بهرام رادان، هدیه تهرانی مهناز افشار، مهران مدیری، فرهاد اصلانی، آتیلا پسیانی، امید روحانی و برزو ارجمند فروش نسبتا خوبی در گیشه داشت.
