آخرین سکانس های زندگی

مروری بر خودکشی های امسال که بیش از همه رسانه ای شد، مهر تاییدی است بر این موضوع. همین امسال هادی پاکزاد، خواننده راک و شاعری به نام عالی پور به این شیوه تن به مگر خودخواسته دادند. اگرچه سکانس های آخرین لحظات زندگی این خواننده راکو آخرین پست شاعر جوان در اینستاگرام درست زمانی کشف شد که دیگر برای همه چیز دیر شده بود و آقای شاعر بعد از آخرین پست، خودش را به مقابل در دانشگاهش رساند و با شلیک یک گلوله به زندگی اش پایان داد. همین دو خبر که در عرض چند ماه از یکدیگر رخ دادند، نشان می دهد حالا دیگر دوربین های هوشمند و شبکه های مجازی ابزاری شده اند برای خداحافظی از زندگی، برای جاودانگی!

روی دیگر این ماجرا نگرانی از خودکشی هایی است که اگرچه متفاوت تر با این نوع هستند، اما مرگ های خودخواسته ای است که در شهر رخ می دهد و مردم شاهد آخرین سکانس های نقش آفرینان این حادثه تلخ هستند. مثل مردی که خودش را از پل میرداماد حلق آویز کرد، یا خودکشی دختری نوجوان روی پل نیایش یا خودکشی در برابر دیدگان حیرت زده مسافران ایستگاه های مترو.

کارشناسان معتقدند اگرچه نرخ خودکشی در ایران از اغلب کشورهای غربی پایین تر است، اما در میان کشورهای خاورمیانه این آمار بالاست؛ هر چند آمار دقیقی از تعداد افرادی که به این شیوه به زندگی خود پایان می دهند، وجود ندارد، اما به طور میانگین با حدود 500 مورد موفق در سال به یکی از آسیب های اجتماعی رو به رشد تبدیل شده است.

 

بخشی از کوله بار دردهایشان را زمین می گذارند و می روند

سن اقدام به خودکشی پایین آمده و پوشش رسانه ای بازنمایی اخبار شرایط دیده شدن این نوع مرگ را فراهم می کند. این ها را دکتر سعید خراط ها، آسیب شناس اجتماعی می گوید و در این باره می افزاید: «تصور کنید در دوره ای که خودسوزی زنان ایلام در چنین شرایطی رخ می داد و تصاویر و اخبارش رسانه ای می شد، چه تصاویر هولناک و فراوانی از مرگ های خودخواسته زنان این استان بر سر خط خبرها می نشست.

 

بنابراین چون الان فضا برای انتشار اخبار مهیاست، نمی توان مقایسه کاملا درستی نسبت به آمارهای خودکشی سال های گذشته نسبت به امسال داد. با این حال به نظر می رسد هرساله با توجه به شرایط معیشتی، اقتصادی و آسیب های اجتماعی متفاوت تر انگیزه ها و علل خودکشی ها دستخوش تغییر می شوند.

درنتیجه این تغییرات شیوه و نحوه خودکشی نیز دچار تغییر شده، کما این که الان فردی که قصد خودکشی دارد، تصویر یا نوشته ای را به عنوان آخرین لحظه از زندگی اش ثبت و منتشر می کند. اگرچه معمولا این تصاویر و نوشته ها در فضای مجازی رخ می دهند، اما من معتقدم که دیگر به شبکه های اجتماعی و دنیای اینترنت نمی توان گفت مجازی. چرا که الان همه این ها زدگی روزمره اجتماعی جنب و جوش بیشتری پیدا کرده اند و درواقع دنیای واقعی به این سمت کوچ کرده است.

با این تعریف، به نظر من افرادی که از آخرین روز زندگی شان تصویر یا نوشته ای ثبت می کنند، میل به جاودانگی دارند. به هر حال همه ما دوست داریم پس از مرگمان هم ناممان جاودانه شود، با این که بخشی از کوله بار دردهایمان را بر زمین بگذاریم و برویم.

همین هم می شود که مردم قبل از مرگ وصیت می کنند و منتشر کردن یک نوشته یا حتی عکس درواقع یک نوع وصیت از طرف کسی است که فضای مجازی به او اجازه می دهد از آن برای وصیت و همان جاودانگی اش استفاده کند.»

یک اقدام کاملا شخصی

اگرچه خودکشی ها و بازتاب این اخبار در شبکه های اجتماعی زنگ خطر را به صدا درآورده و باید با شناسایی عوامل وقوع آن برای پیشگیری گام برداشت، اما برای شناسایی عوامل موثر در مرگ خودخواسته می توان آن ها را دسته بندی کرد. روان شناسان معتقدند خودکشی زمانی رخ می دهد که هم بستگی اجتماعی فرد با جامعه کاهش می یابد.

 

هرچند دلایل خودکشی در هر فرد با فردی دیگر متفاوت است، اما به طور کلی مهم ترین دلایل آن به مشکلات خانوادگی، فردی، سرخوردگی، تخریب هویت، تاثیر شبکه های اجتماعی و فیلم های خشونت آمیز، اعتماد به نفس پایین و طرد شدن از طرف خانواده و دوستان، بر می گردد.

قضای مجتبی حسین پور، بازپرس ویژه قتل دادسرای جنایی تهران درباره علل خودکشی می گوید: «سال گذشته پرونده خودکشی یک پسر جوان به من ارجاع داده شد. با بررسی این پرونده متوجه شدم او از لحاظ ظاهری، اقتصادی و معیشتی مشکل خاصی ندارد، اما در صحنه خودکشی یک فیلم کشف شد. او در این فیلم از فامیل و دوستانش گله کرده بود و به نوعی آن ها را مقصر رسیدن به بن بست در زندگی اش می دانست.

 

من معتقدم خودکشی یک اقدام کاملا شخصی است و در اقدامات شخصی انگیزه های شخصی وجود دارد که این ها عمدتا مخفی می ماند. به این معنی که کسانی که اقدام به خودکشی می کنند، قبل از ترک دنیا یک مقصری برای خودشان می تراشند. وقتی شخص خودش را این موضوع فانتون می کند و به همین خاطر ما در خیلی از مواقع و با بررسی پرونده های خودکشی ممکن است حتی به انگیزه اصلی تن دادن به مگر خودخواسته این افراد هم پی نبریم.»

 

قاضی حسین پور ندانستن مهارت زندگی در رویارویی با مشکلات را علت اصلی خودکشی در سال های اخیر می داند و در ادامه می گوید: «خیلی ها تصور می کنند خودکشی یک جنون آنی است. اما الان شاهد خودکشی هایی هستیم که با برنامه ریزی انجام می شود. یعنی فرد عکس می اندازد، پست می گذارد، حتی وسیله خودکشی را تهیه می کند؛ در صورتی که در این زمان فرصت دارد خشمش فروکش کند و زندگی اش را از زاویه دیگری نگاه کند.

دلیل این موضوع هم نداشتن و آگاه نبودن در رابطه با مهارت های زندگی است. مهارت هایی که فقط به یک مشاوره قبل و بعد از ازدواج ختم نمی شود و باید از کودکی فن درست زندگی کردن و برخورد با مشکلات اجتماعی و خانوادگی به کودکان آموزش داده شود.

 

با این حال به نظر من کسانی که قبل از اقدام به خودکشی تصویر و وصیتشان را منتشر می کنند، نه تنها میل به دیده شدن دارند، بلکه این اقدامشان نشان می دهد حتی زندگی هم برای آن ها مهم بوده است. چرا که گرفتن تصویر و بازگوکردن دردها و وصیت ها و پست هایی که نوشته می شود، نشان می دهد همه آن ها زندگی را دوست داشته اند، اما به دلایل نداشتن مهارت زندگی خودشان را در بن بست دیده اند.»

با همه این ها خودکشی مثل خیلی از آسیب های اجتماعی، آسیبی است که هنجارهای جامعه را در هم می شکند و هرچه بیشتر چشم جامعه از این تصویر پر شود، تبعات بیشتری بر جای خواهدگذاشت.

خودکشی های فیس بوکی

برنامه ضد خودکشی یا درواقع گزینش خودکشی فیس بوک به روزرسانی شد. این ابزار که سال پیش برای اولین بار در امریکا در دسترس قرار گرفته بود، حالا برای تمامی کاربران در سرتاسر جهان قابل استفاده است و با همکاری سازمان سلامت و بهداشت روانی و هم چنین با بهره گیری از تجربه افرادی که تجربه شخصی خودکشی یا خودآزاری دارند، تولید شده است.

فیس بوک از طریق این ابزار، به کاربران فیس بوک این اجازه را می دهد که بتوانند در صورت مشاهده پست یا عکس مشکوک آن را نشانه گذاری کنند و گزارش دهند. به گزارش پایگاه آی تی ایران، طبق گفته آنتیگون دیویس، رییس امنیت جهانی شبکه های اجتماعی و همکار محققش جنیفر گواداگنو، فیس بوک در حال حاضر با همکاری شرکای خود این ابزار را به تمامی زبان های موجود ارائه کرده است.

انتشار عکس های مچ دست بریده و ویدیو یک مرد 42 ساله در فیس بوک، مسئولان را به صرافت انداخت تا برای حفظ امنیت روانی شبکه، قوانین جدی تری برای انتشار این گونه مطالب اعمال کنند. وارون مالیک، کارمند بخش فناوری اطلاعات یک شرکت، عکسی از مچ دست چپ خود منتشر کرده بود که آن را بریده بود زیرش نوشته بود «پایان». دوستان او بعد از دیدن این پست به سرعت اقدام به کمک گرفتن کردند و بالاخره برادر مالیک، او را به نزدیک ترین بیمارستان رسانده بود.

 

فیس بوک اعلام کرده است: «ما در اکثر نقاط دنیا گروه هایی تشکیل دادیم که مستقیما به گزارش های ارسالی کاربران نظارت می کنند که اولویت آن ها همیشه گزارش های مربوط به خودآزاری است. هم چنین برای شخصی که اقدام به انتشار این گونه مطالب کرده هم راه کارهای جدیدی ارائه کرده ایم. آن ها می توانند با یک دوست تماس بگیرند یا با اورژانس یا گزینه های دیگر را انتخاب کنند. کاربران می توانند پست های مشکوک به خودکشی را از طریق منوی جدید اضافه شده به چند طریق گزارش دهند.

گروه های جلوگیری کننده و پیش گیری کننده به صورت ناشناس می توانند برای افرادی که قابلیت دسترسی به شخص مورد نظر را دارند، پیغام ارسال کنند و در خواست کمک کنند. فیس بوک از تمامی کاربران درخواست کرده، در صورت مواجهه با چنین پست هایی بلافاصله اورژانس را خبر کنند.»

آخرین نوشته های شاعر

- آخرین نوشته های ابراهیم عالی پور، شاعر 27 ساله در صفحه اینستاگرامش:

«شاید آخر بازی ست، باید نقش بهتری دست و پا می کردم/ برایم یک قبر بدون هیچ سنگی در نظر بگیرید... انگار این مردم برای نفهمیدن پول می گیرند تا به آن ه خودشان باور دارند فقط اعتماد کنند، فارغ از این که آن همه فریب و ریا و جادو را فراموش می کنند و یا سعی می کنند ندیده بگیرند تا بتوانند برای ناتوانی های خود تکیه گاهی پیدا کنند...»

- بخشی از آخرین شعری که تقریبا هم زمان با پُست آخر روی صفحه اینستاگرام عالی پور نوشته شده:

در شلاق هایی که فرود می آید
در یاس و ترس هایم
بتادین بریزید
که در هر زخم باز از من
یک جفت چشم لو می رود
لطفا کسی دست به تقصیرهایم نبرد...»