به گزارش ایران خبر، محسن مومنی شریف، رییس حوزه هنری، این روزها خیلی با ملایمت درباره فیلم های اکران حرف می زند. نه تندی و عصبانیت سال 1391 را دارد و نه سعی می کند رو در روی سینما قرار بگیرد. وقتی از او درباره عدم اکران فیلم «لانتوری» سوال می پرسند خیلی ساده و راحت جواب می دهد.

او در گفتگویی با سایت «نیسم» گفته است که «ما هیچ فیلمی را تحریم نمی کنیم بلکه اکران فیلم ها در سینماها اقتضائات خاص به خود را دارد و با توجه به این اقتضائات، دوستان کارشناس ما در حوزه سینما درباره اکران یا عدم اکران فیلم ها با توجه به محدودیت هایی که داریم تصمیم می گیرند؛ البته باید تراکم اکران فیلم ها را هم در نظر گرفت و اکثرا نیز علاقمند هستند تا آثارشان در سینماهای متعلق به حوزه هنری اکران شود و طبیعتا دوستان مان همه این مسائل را در نظر گرفته و بعد تصمیم می گیرند.»

می بینید، هیچ تندی در کار نیست. آیا حوزه هنری دارد طفره می رود؟ شاید برداشت عده ای از این جملات این باشد که رییس حوزه نمی خواهد مدیران دولتی و سینماگران را ناراحت کند و از طرف دیگر می خواهد کار خودش را هم جلو ببرد و همه این کارها یعنی یک موضع سیاستمدارانه حساب شده! اما بیایید یک بار ببینیم اوضاع حوزه چگونه است.

1. ریشه اختلافات چیست؟

 

حوزه هنری از زمان تشکیل، در زمینه سینما مدعی و بیشتر اوقات هم در موضع تقابل با دولت بوده است. آنها رسالت شان را چیزی جز آنچه که مدیران دولتی انجام می دادند تعریف می کردند. چهره های سرشناسی هم در این دعواها حضور داشتند. مثلا در سال های اواخر دهه 60، مجله سوره سینما را منتشر کردند که سردبیرش سید مرتضی آوینی بود و او به همراه نویسندگان مجله، از جمله مسعود فراستی و حتی بهروز افخمی، جبهه هایی را رو در روی مدیریت دهه 60 وزارت ارشاد راه انداختند.

آنها با شیوه و روش مدیران آن سال های سینما مخالف بودند و آن را ادامه سینمای روشنفکری قبل از انقلاب می دانستند و دنبال ظهور و تولد سینمایی از دل جریان انقلاب اسلامی بودند. این دورانی است که حجت الاسلام زم مدیر حوزه هنری بود و حتی اگر مجله سوره از محصولات حوزه انتقاد هم می کرد، خم به ابرو نمی آورد و کار را ادامه می داد. البته نیروهای ارزشی، مثل حالا جبهه واحدی نداشتند. تیغ آنها به خود حوزه ای ها هم می خورد. مثلا هم زمان با انتشار کتاب «همیشه استاد» درباره هیچکاک و نقد مثبت آوینی روی فیلم «عروس» بهروز افخمی، بخشی از این جریانات به حوزه و شخص آوینی حمله ور شدند و او را به عدول از ارزش ها و تغییر رویه متهم کردند.

با این حال رویکرد کلی حوزه، دست کم در بخش روشنفکرانه و رسانه ای، مخالفت با جریان حاکم بر سینما بود. اما حوزه هنری صاحب سینما بود و روند انتقادی مدیران و صاحب نظران، مخل اکران یا تولید فیلم ها نبود. آنها معتقد بودند مسئولان دولتی نباید از تولید فیلم های معمول سینما دفاع کنند یا خط اشتباه به سینماگران بدهند. ولی هرگز درباره این که حوزه هنری این فیلم ها را اکران نکند حرف نمی زدند و حوزه فکر و نظر را به درگیری عملی ترجیح می دادند. حوزه هنری البته همان زمان در تولید فیلم هم فعال بود و از سال 1379 رسما سازمان سینمایی سوره را راه اندازی کرد تا تولید و پخش فیلم زیر نظر این سازمان انجام شود.

2. حوزه هنری چه فیلم هایی تولید کرده؟

 

طبق آماری که در سایت سوره سینما موجود است، حوزه هنری از سال 1360 و با تولید فیلم «توجیه» وارد عرصه تولید فیلم شد و بعد از آن هم فیلم هایی مثل «بایکوت»، «دستفروش»، «توبه نصوح»، «وصل نیکان»، «بدوک»، «یه حبه قند» و ... تولید کرده است. طبق این اطلاعات از ابتدای تاسیس تاکنون 56 فیلم تولید کرده است و اتفاقا برخی از آنها فیلم های پرفروش سال هم بوده اند. مثلا «خواهران غریب» ساخته کیومرث پوراحمد پرفروش ترین فیلم سال 75 بود اما نکته جالب اینجاست که خود حوزه در سال هایی قربانی ممیزی و سانسور شد.

 

مثلا زمانی که داود میرباقری «آدم برفی» را برای حوزه هنری ساخت، فیلم توقیف شد و تا زمان دولت اصلاحات و نظر وزیر وقت، امکان نمایش پیدا نکرد و جالب تر اینکه از انتقال عزت الله ضرغامی از معاونت سینمایی وزارت ارشاد به ریاست سازمان صدا و سیما، فیلم چند نوبت از تلویزیون پخش شد. یعنی چه؟ یعنی مدیری که خودش به فیلمی برای اکران مجوز پخش نمی داد و نظر مدیران سینمایی قبلی را تایید می کرد، در دوره مسئولیت تلویزیونی اش آن را بدون مشکل می دانست.

بگذریم! اما این جور اتفاقات در سال های دیگر هم افتاد. مثلا فیلم «زادبوم» ابوالحسن داوودی هم با این که جایزه ویژه هیئت داوران را دریافت کرد اما توقیف شد و بعد از آن هم حوزه، سهمش را به کارگردان فروخت تا خودش شرایط اکران را فراهم کند. حوزه هنری تا سال 1392 مشغول تولید فیلم بود و آخرین اثری هم که ساخته «مزارشریف» بود اما از آن به بعد ظاهرا به دلیل مشکلات مالی، تولید فیلم را محدود کرد و به کار سینماداری و پخش فیلم مشغول شد اما توجه کنید در حالی که حوزه هنری دست کم دو سال است هیچ فیلمی تولید نکرده از کلیپ «ما ایستاده ایم 2» با بودجه ای معادل یک میلیارد و دویست میلیون تومان رونمایی کرده است (به نقل از روزنامه جوان)؛ یک کلیپ 7 دقیقه ای که معادل یک فیلم سینمایی معمول سینمای ایران برایش خرج شده و حالا در سایت ها و شبکه های مجازی قابل رویت است.

می شود فکر کرد که کمبود بودجه دلیل تولید فیلم نیست و مسائل دیگری در این تصمیم دخیل است چون تا آنجایی که مدیران حوزه رسما اعلام کرده اند فیلمنامه یک فیلم «پایی که جا ماد» و یک سریال «دا» آماده تولید است، چرا تولید نمی شود؟ معلوم نیست!

3. این سال ها چه اتفاقاتی افتاده؟

 

 

«اخلاق و نجابت، صداقت و وفاداری در زندگی زناشویی و رعایت خطوط قرمز از عناصر مهم زندگی و خانواده ایرانی است. مدتی است در هنر و ادبیات جبهه دگراندیشان شاهد هجوم به این عناصر هستیم. نمی توان به راحتی پذیرفت که این همه تصادفی است. اخیرا این تفکر جرأت کرده و در پرده سینما هم به نمایش در می آید. این پدیده آنقدر وسعت پیدا کرده که ما نمی توانیم نسبت به آن بی اعتنا باشیم و آن را از سر تصادف بدانیم. پیش از این رهبر معظم انقلاب در حالی که اوضاع اخلاق در سینما بهتر از این بود، هشدار دادند که بعضی فیلم ها لجن به خورد مردم می دهند.

 

متاسفانه به این هشدار توجه نشد و امروز وضع قطعا بسیار بدتر از آن روز است. شاید عزیزان ما در وزارت ارشاد در برخورد با این پدیده معذوریت داشته باشند و لابد در درازمدت برنامه ای برای اصلاح امور دارند. شاید اما در حوزه هنری ما چنین معذوریت هایی نداریم و لذا مانند کتاب و دیگر حوزه ها، نظارت حداقلی ارشاد را کافی نمی دانیم و نسبت به پخش و توزیع آنها مسئولیتی ندارم. (ما) اجازه ندادیم امکانات مان را در خدمت تفکراتی قرار دهیم که اخلاق اسلامی و نجابت خانواده ها را نشانه گرفته اند. یکی از این امکانات سینماهایی است که به دستور رهبری معظم اداره شان به حوزه هنری محول شده است.»

اینها سخنان محسن مومنی شریف در 22 فروردین سال 1391 است. اگر در پیشانی این متن نوشتیم که مومنی شریف این روزها ملایم شده است به خاطر این موضع گیری است! آن روزها حوزه هنری خیلی صریح و روشن اعلام کرد که برخی فیلم ها را نشان نمی دهد و دلیلش را هم ذکر کرد. در جشنواره سال قبل، چند فیلم نمایش داده شده بود که برخی، از آنها به عنوان موج فیلم های خیانتی نام می برند. درگیری با نمایش دو فیلم «خصوصی» حسین فرحبخش و «گشت ارشاد» سعید سهیلی بالا گرفت و بعد از راهپیمایی و مواضع ائمه جمعه در تهران و چند شهر دیگر، فیلم ها از اکران برداشته شد. 

حوزه به برنامه خودش در عدم اکران فیلم ها ادامه داد. فهرستی از نام فیلم ها منتشر شد که از آن به عنوان لیست تحریمی های حوزه نام می بردند اما حوزه آن را تکذیب کرد. اگرچه عملکردش نشان داد که این فهرست چندان بی ربط هم نبوده است. به هر حال در آن سال حوزه هنری از نمیاش فیلم های «خصوصی»، «گشت ارشاد»، «برف روی کاج ها»، «خوابم می آد»، «پس کوچه های شمرون»، «من همسرش هستم»، «من مادر هستم»، «بی خود و بی جهت»، «پذیرایی ساده» و «پل چوبی» ممانعت کرد.

در سال های بعد هم نمایش فیلمی مثل «قصه ها» در سینمای حوزه هنری به مشکل برخورد. در دولت قبل شورای صنفی نمایش تلافی کرد و چند ماه به سینماهای حوزه برای پخش نداد تا جایی که مدیر سینما آزادی اعلام کرد که ممکن است به دلیل فروش پایین و عدم استقبال، سینما تعطیل شود اما حوزه رویکردش را تغییر نداد و این دولت بود که شرایط حوزه را پذیرفت.

4. حوزه چند سینما دارد؟

 

بیایید دقیق این موضوع را بررسی کنیم. طبق آمار تا اواخر سال 1392 حدود 247 سالن سینما در کشور فعال بوده است که از این تعداد حدود 106 سالن فقط مختص تهران و 110 سالن مختص استان تهران بوده است. یعنی تنها 137 سالن سینما برای باقی استان های کشور وجود داشته است. آن سال نسبت تماشاچی به سالن سینما حدود 312 هزار نفر به ازای هر سالن سینما بوده که استاندارد جهانی در همان سال برای هر 10 هزار نفر یک سالن سینما بوده است.

طبق آمار، 1081 شهر ایران فاقد سینماست و استان های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان شمالی حتی یک سالن سینما هم ندارند. در این بین حوزه هنری در 32 شهر سالن سینما و 76 سالن پخش فیلم دارد. از این بین 10 سالن در تهران است و باقی در شهرهای دیگر. سینماهای حوزه هنری در تهران عموما جزو سینماهای درجه یک تا سه هستند و از دو سینمای استقلال و آزادی تهران به عنوان سینماهایی با موقعیت جغرافیایی مناسب و البته کیفیت نمایشی ایده آل نام می برند. 

شاید به نسبت کل سینماهای کشور، تعداد سالن ها زیاد به نظر نرسد اما هیچ ارگان یا بخش خصوصی در کشور و جود ندارد که این میزان سالن را به طور مستقیم در اختیار داشته باشد و برای نمایش فیلم در آنها برنامه ریزی کند. اما این سینماها از کجا آمده اند؟ برخی از این سینماها مصادره ای اند و برخی دیگر هم به مرور به دست حوزه ساخته شده اند. در سال های اول انقلاب سالن های سینما در اختیار برخی از ارگان ها قرار داشت و درآمدزایی هم می کردند اما به مرور همه آنها در یک جا متمرکز و اداره آنها به حوزه هنری واگذار شد.

5. در این دولت چه کردند؟

 

بخش فرهنگ دولت تدبیر و امید از همان اول نمی خواست دعوا کند و چون خیلی مهربان بود از اول بنا را روی مصالحه گذاشت. آنها رییس سازمان تبلیغات اسلامی را عضو شورای پروانه نمایش کردند. مدیر وقت سازمان سینمایی سوره را عضو شورای پروانه ساخت فیلم های ویدیویی کردند و به مدیر روابط عمومی حوزه هنری حکم معاونت اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی را ابلاغ کردند. حتی مدیر تولید حوزه هنری به ریاست انجمن سینمای جوان ایران انتخاب شد. هر بار که بحث تحریم هم پیش آمد، مدیران دولتی درصدد دلجویی از حوزه هنری برآمدند و گفتند که با تعامل این مشکلات حل می شود. نتیجه؟ درباره فیلم های معمول که مشکلی پیش نیامد اما دو فیلم «خانه پدری» و «قصه ها» در زمان اکران شان هرگز در سالن های حوزه اکران نشدند. در روی همان پاشنه می چرخید!

6. آیا اقدام حوزه هنری سیاسی است؟

 

می دانید ذهن آدم به هزار راه می رود! وقتی به عقب بر می گردیم و می بینیم که درست یک سال قبل انتخابات سال 92 حوزه با تحریم و مخالفت کارش را شروع کرد و تند و تیز و سرسختانه هم جواب مخالفان را داد، فکر می کنیم که شاید راز ممنوعیت نمایش فیلم ها باز هم در انتخابات باشد؛ این که سال آینده کارنامه دولت ارزیابی می شود و مخالفت ها و ممانعت ها، نقص های دولت را بیش از پیش نمایش می دهد.

البته این تنها یک اظهارنظر است وگرنه شاید همه اش اتفاقی باشد. مثلا اتفاقی فیلم «لانتوری» و «فروشنده» اکران شده باشند و اتفاقی هم سالن های سینمای حوزه هنری با تراکم فیلم های بفروش مواجه شده باشند. به هر حال حوزه هنر به اندازه سال 91 موضع سخت نگرفته است و علنی و رسمی اعلام نکرده که فیلمی را اکران نمی کند. پس شاید واقعا همه این سیاسی بازی ها فکر و خیال باشد.