نبود اقتدار پدرانه؛ شمشیر دو دم
با دکتر قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه درباره این موضوع گفت‌وگو می‌کنم که زمانه عوض شده و فرزندان، خیلی با پدران مشورت نمی‌کنند و نظر پدرها برای فرزندان حجت نیست؛ آیا دیگر پدر‌ها سالار نیستند یا دوره پدر سالاری به پایان رسیده است؟ اصلاً لزومی دارد که چنین کارکردی در خانواده وجود داشته باشد.
قرایی مقدم می‌گوید: با پدرسالاری اگر به معنای اقتدار پدرانه باشد، موافقم و معتقدم نبود اقتدار مرد در خانه یک شمشیر دو دم است که نبودش نظم و ترتیب و انضباط و الگوبرداری و در نتیجه موفقیت فرزندان را در خانواده کاهش می‌دهد.
وی با تاکید بر اینکه خانواده باید از یکسری قواعد و اصول مستحکم برخوردار باشد که همه روی آن توافق دارند، توضیح می‌دهد: قدرت در جامعه و خانواده به دو شکل است، یکی با زور حاصل می‌شود و دیگری اقتدار مشروع است که نزد اعضا پذیرفته شده، در اینجا فردی که به عنوان پدر نامیده می‌شود باید حرف‌هایش شنیده شود. در این خانواده پدر دنبال زورگویی نیست، بلکه یک حامی است که برای شرف، منزلت و جایگاه خانواده با گذشت و فداکاری تلاش می‌کند.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه در قشر متوسط و متوسط به بالا، اقتدار پدر را فرو ریخته‌ایم. حالا نسل جدید نظم و سلسله مراتب را یاد نگرفته‌اند، پایشان را جلوی بزرگ‌تر دراز می‌کنند، سیگار می‌کشند و از پدر خود حساب نمی‌برند چون او دیگر اقتداری ندارد.

حرف آخر را مرد باید بزند
اما آیا این اقتدار فقط مختص پدرهاست؟ ما این روز‌ها درباره مادرسالاری و فرزند سالاری هم چیزهایی می‌شنویم؛ این را من می‌پرسم و قرایی مقدم می‌گوید: حرف «زن‌سالاری» و «مرد‌سالاری» نیست، این‌ها هر دو یکی هستند، یک روح در دو بدن، البته قدرت معنوی در خانواده در دست مادرهاست، ولی حرف آخر را همیشه باید مرد بزند.
وی تصریح می‌کند: سخن از لزوم اقتدار در نهاد خانواده و جامعه است، زیرا وقتی اقتدار پدر کم شود، اقتدار مادر در خانه، مدیر و ناظم در مدرسه و رئیس اداره و همین‌طور رئیس جمهور هم در جامعه کم می‌شود و نتیجه این وضعیت کاهش نظم و انضباط در امور جاری جامعه است.
وی با تأکید بر اینکه نبود اقتدار پدرانه دوام خانواده را کاهش داده است، ادامه می‌دهد: می‌دانید چرا طلاق در اقشار پایین کمتر است و در طبقات متوسط بالا‌تر؟ دلیلش همین نبود اقتدار است. در طبقه متوسط هر دو می‌گویند «منم» و در طبقه پایین‌تر که حالت سنتی و اقتدار مشروع پدر حفظ می‌شود طلاق کمتر است.

سالار از کجا آمد؟
کار‌شناس ارشد اجتماعی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: ابتدا نیاز به تامل در خصوص پسوند «سالار» داریم، این پسوند بار منفی زیادی را به همراه دارد. به نظر می‌رسد کاربرد اولیه آن در ترکیب «مردسالاری» بوده و بعد‌ها درباره زن‌سالاری و فرزندسالاری نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
شیخ حسنی ادامه می‌دهد: هر سه این عبارت‌ها یک عدم تعادل و یک وضعیت غیرطبیعی در خانواده را گوشزد می‌کند، بدان معنا که عضوی از خانواده بیش از آنکه باید، دارد ایفای نقش می‌کند و جهت گیری و تصمیم‌های کل خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دقت کنید که گفته شد «بیش از آنچه که باید» پس برای روشن شدن موضوع باید مشخص شود که هر عضو تا چه حد اجازه و حق دارد در تصمیم گیری خانواده تأثیرگذار باشد.
 
پدر‌رهبری و مادر‌محوری
شیخ حسنی می‌گوید: اگر بر اساس بنیان‌های فرهنگی‌مان به موضوع خانواده توجه شود، می‌توان اذغان نمود الگوی پیشنهادی فرهنگ بومی ما «پدر‌رهبری» و «مادر‌محوری» به صورت همزمان است.
وی تصریح می‌کند: بر اساس این الگو، برای جلوگیری از گسیختگی خانواده و هرج و مرج و نیز دست‌اندازی بیگانگان به حریم خانواده، پدر، راهبر خانواده است، اما این حاکمیت غیر قابل انعطاف نیست، زیرا باید به شیوه‌ای مشارکتی و مشورتی و با لحاظ کردن همه اعضای خانواده بویژه مادر، اِعمال شود.
این کار‌شناس امور اجتماعی ادامه می‌دهد: خانواده با محوریت مادر معنا پیدا می‌کند و اگر توجه همه جانبه به این عضو محوری نشود، کانون خانواده از هم خواهد پاشید و دیگر چیزی باقی نمی‌ماند تا به راهبری نیاز داشته باشد.
 
فرزند سالاری؛ پدیده‌ای غیرطبیعی و آسیب‌زا
وی تاکید می‌کند: البته امروزه به خاطر تنوع در منابع اطلاع رسانی و اعمال نفوذ و ایفای نقش در محیط خانواده اعم از مدرسه، دولت و بویژه رسانه‌ها که گاهی از آن به رسانه‌ای شدن جامعه یاد می‌شود ابتکار عمل از دست والدین خارج شده و به نوعی «فرزند سالاری» منجر شده که پدیده غیر طبیعی و آسیب زا برای ادامه حیات خانواده به شکل متعادل و سالم است.
این آسیب‌شناس اجتماعی می‌افزاید: باید توجه داشت ساختارهای فرهنگی و اجتماعی ناگهانی ایجاد نشده‌اند که با یک شیوه دستوری به سادگی قابل اصلاح باشند، بنابراین تنها توصیه به مادران گرامی این است که با به حداکثر رساندن هماهنگی و همکاری متعادل خود با همسرشان، تا حد ممکن از ایجاد خلأ در خانواده و در نتیجه خارج شدن بیش از پیش فرزندان از کنترل جلوگیری کنند.

ایران خبر