به گزارش ایران خبر، مقامات کشورمان از کلید خوردن پروژه اتصال دریای خزر به کویر خبر داده اند. این پروژه در چند مرحله انجام خواهد شد، شیرین سازی آب خزر توسط شرکت خاتم الانبیا وابسته به سپاه پاسداران که هزینه آن 2 میلیارد دلار اعلام شده است. 

همچنین انتقال 500 میلیون متر مکعب آب به استانهای مرکزی ایران و نهایتا، تکمیل این پروژه با ایجاد کانالی برای اتصال دریای خزر به خلیج فارس که هزینه آن طبق اظهارات مجید نامجو وزیر انرژی ایران، تا 7 میلیارد دلار برآورد شده است. همچنین این کانال ارتباطی آبی قابل کشتیرانی خواهد بود. 

یک نکته در اینجا وجود دارد؛ اینکه سطح دریای خزر 28 متر پایین تر از سطح آبهای آزاد (خلیج فارس) است و مسیر شمال-جنوب ایران با بیش از 2 هزار کیلومتر فاصله دارای پستیها و بلندیهای زیادی مانند ارتفاعات البرز و پستیهای دشت کویر و دشت لوت است. 

* خاک سمنان قابل کشاورزی نیست 

دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس ایرانی مسائل محیط زیست گفته است که ایده اتصال دریای خزر به کویر، از زمان ناصر الدین شاه وجود داشته، در زمان هاشمی رفسنجانی نیز مطرح شده و تاکنون ادامه داشته، اما این پروژه تاکنون عملیاتی نشده و قابل اجرا نیز نیست. "ایده انتقال آب دریای خزر برای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی به استانهای مرکزی  از جمله سمنان هست، اخیرا مطرح شده، اما شوری آب دریاچه خزر 13 میلی گرم در هر لیتر است که قابل استفاده در این زمینه ها نیست، صرفه اقتصادی هم ندارد. از طرفی خاک سمنان و مناطق مرکزی قابل کشت نیست، کلا شن و خاک رس است. برای کدام مصارف کشاورزی و صنعتی قرار است این پروژه چند میلیاردی عظیم انجام شود؟".

*به جای انتقال آب خزر، ارس را به ارومیه برسانید

وی به عملی نشدن پروژه انتقال آب خزر به دریاچه رو به خشک شدن ارومیه که هنوز هم روی کاغذ مانده و پروژه انتقال آب رود ارس به دریاچه ارومیه اشاره و در خصوص پروژه کانال خزر-خلیج فارس اظهار ناامیدی کرد.

دکتر چنگیز اسماعیل اف، کارشناس علوم جغرافی و رئیس مرکز تحقیقات خزر در دانشگاه دولتی باکو نیز درباره این پروژه می گوید: که با توجه به پستی-بلندی های موجود در مسیر شمال-جنوب، ایران ناگزیر است در مسیر سربالایی این کانال در چندین منطقه آبگیرهای بزرگی احداث کند تا از سرریز شدن آب کانال جلوگیری کند. مسیرهایی با این خصوصیات، مانند کناره های البرز انبوهی از جمعیت را در خود جای داده است که باید زمینها و خانه های اطراف پروژه تخلیه شود. "همچنین ایجاد آبگیر باعث افزایش خطر زلزله خواهد شد، مانند آنچه که در داغستان یا منطقه "مینگه چویر" قفقار اتفاق افتاد. در حالت عادی، ایجاد آبگیر باعث می شود سالانه تا 300 زمین لرزه با مقیاس پایین در منطقه اتفاق افتد، اگر این منطقه مانند مناطق شمالی ایران زلزله خیز نیز باشد، باید ریسکهای ایجاد آبگیرهای بزرگ به دقت در نظر گرفته شود.

*همسایه های شمالی انتقال خزر را می پذیرند؟

بگفته وی، ایجاد یک کانال برای عبور کشتیهای کوچک حداقل 5 متر ارتفاع و 100 متر عرض لازم دارد و با توجه به طول این کانال که بیشتر از 2 هزار کیلومتر خواهد بود، نیاز به حداقل یک دهم حجم آب رودخانه ولگای روسیه که 85 درصد آب خزر را تامین می کند وجود دارد. آیا همسایه های شمالی ایران با این پروژه موافق خواهند بود؟ طبیعتا خیر.

مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به خطرات پروژه انتقال آب خزر به استان سمنان اظهار کرد: این پروژه موجب تخریب جنگل‌های هیرکانی می‌شود.

محمد درویش در گفت‌وگو با ایلنا در مورد انتقال آب دریای خزر به سمنان اظهار کرد: من به طور کلی با هرنوع پروژه انتقال آب بین حوضه‌ای و انتقال آب دریای خزر مخالفم و به نظرم هزینه‌های چنین طرح‌هایی به مراتب بیشتر از منافع آن است.

مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: ما به چند دلیل نباید دست به ترکیب هیدرولوژیکی دریای خزر بزنیم، اول اینکه از نظر حقوقی ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شویم، چرا که دریای خزر آبگیر مشترکی بین ۵ کشور است و اگر قرار باشد؛ هر کشوری برای خودش بخشی از آب دریای خزر را نمک‌زدایی و استفاده کند و پساب آن را به این پهنه آبی مشترک وارد کند، چیزی از تنوع زیستی این دریاچه نمی‌ماند و ما یکی از مهم‌ترین مزیت‌های زیستی‌مان را از دست می‌دهیم و نمی‌توانیم؛ حتی در مقام پایشگر معترض دیگر کشورهای همسایه و شریک‌مان در اطراف دریای خزر باشیم.

 

وی افزود: از طرفی دیگر تعداد بسیار زیادی از مردم شمال صیاد هستند و از این راه امرار معاش می‌کنند؛ بنابراین باید تلاش کنیم تا جایی که ممکن است؛ کیفیت دریای خزر را بهبود ببخشیم نه آنکه با استفاده از تکنیک‌های نمک‌زدایی شوری آب را افزایش دهیم و احتمال تخم‌ریزی ماهی‌ها و کیفیت آن‌ها را از بین ببریم، بنابراین این انتقال آب می‌توانند؛ اشتغال مردم شمال کشور را نیز با خطر روبه‌رو کند.

*انتقال آب خزر از نظر پدافند غیرعامل خطرناک است!

درویش ادامه داد: دلیل دیگر مخالفت من با این پروژه این است که از نظر پدافند غیرعامل این پروژه می‌تواند؛ خطرناک باشد، زیرا ممکن است؛ تاسیسات آب‌شیرین‌کن با اختلالات عمدی و سهوی روبه‌رو شود. همچنین مسیر لوله‌های انتقال آب از دل جنگل‌های هیرکانی که ریه تنفسی ایران هستند؛ می‌گذرد و این پروژه منجر به یک گسست اکولوژیکی می‌شود.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون نیز مطابق آخرین آمارهای موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور وسعت جنگل‌های ایران حدود ۳۰۰ هزار هکتار کاهش پیدا کرده و اکنون به رقم  1.6 میلیون هکتار رسیده است، افزود: در صورتی که آمارهای رسمی وسعت جنگل‌ها را 1.9میلیون هکتار نشان می‌داد. این در حالی است که حدود ۸۰۰ هزار هکتار از این جنگل‌ها نیز جنگل‌های مخروبه هستند یا تنوع زیستی‌شان در خطر قرار گرفته است. بنابراین جایی برای چانه‌زنی بیشتر در مورد تخریب جنگل‌ها وجود ندارد و ما نباید کاری کنیم تا همین اندک جنگل‌های باقی‌مانده از عصر یخبندان نیز به بهانه انتقال آب از دست برود.

وی با بیان اینکه ورود آب به سمنان یک مُسکن و یا مانند یک وام با سود بالا است که براساس آن نوع معیشت مردم این استان تغییر خواهد کرد و نیازهای آبی جدیدی برای آن‌ها تعریف خواهد شد، در حالی که این آب می‌تواند؛ برای آن‌ها پایدار نباشد و به دلایل مختلف در آینده قطع شود. همانطور که در بسیاری از مناطق این اتفاق افتاده است و شاهدیم که در استان‌هایی مانند اصفهان طرح‌های انتقال آب نه تنها مشکلات آن‌ها را برطرف نکرده، بلکه بر مشکلات آن‌ها نیز اضافه کرده است.
 

وی ادامه داد: اگر تونل‌های انتقال آب در اصفهان ساخته نشده بود؛ این استان هرگز صنایع مختلف و کارخانه‌های آلاینده را نمی‌پذیرفت و کشاورزیش را گسترش نمی‌داد، و اکنون این مصیبت گریبان اصفهان را گرفته و موجب شده تا زاینده‌رود و گاوخونی‌اش را از دست بدهد.

مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست توضیح داد: همچنین نباید معیشت مردم را در سمنان از دست بدهیم، زیرا سمنان می‌تواند با روی آوردن به معیشت‌هایی که کمترین وابستگی را به آب و خاک دارد؛ مانند بوم‌گردی مسئولانه و استفاده از جلوه‌های طبیعی منحصربه‌فردش در جنگل ابر، خارتوران، پارک ملی کویر و مناطق حفاظت‌شده بسیار زیبایش و استفاده از چشم‌اندازهای ناب بیابانی‌اش در کویر حاج علی‌قلی دامغان و دشت کویر درآمد پایداری را به ارمغان بیاورد.

*سمنان کم تراکم ترین استان است!

درویش اظهار کرد: سمنان به نسبت وسعتی که دارد از نظر جمعیت کم تراکم‌ترین استان است و کمترین مشکلات زیست‌محیطی را دارد، چرا باید با دست خودمان کاری کنیم که مشکلات زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی در این استان افزایش پیدا کند، در حالی که تجربه استان یزد در کنار ما است، استانی که به دلیل تورم کارخانه‌ها با کمبود نیروی کار مواجه شد و تبدیل به استانی مهاجرپذیر شد و اکنون تقابل‌های فرهنگی در آن به چشم می‌خورد و شاخص امنیت اجتماعی در آن پایین آمده است، بنابراین چرا باید استان سمنان را به یک استان با صنایع پرمصرف تبدیل کنیم و زندگی آرام و زیبای مردم سمنان را از بین ببریم.

پروژه انتقال آب خزر به کویر مرکزی و استان سمنان یکی از پرسروصداترین پروژه‌های مطرح شده در دولت دهم بود که عملاً در آن دولت در حد حرف، شعار و تعیین بودجه‌هایی برای مطالعه و چند کار نمادین نظیر کلنگ‌زنی صرف، باقی ماند اما اینک دولت روحانی قصد دارد تا این طرح را به‌سرانجام برساند.

*روحانی:با رعایت تمام نکات ایمنی آب را منتقل می کنیم

اما بر اساس آخرین گفته‌های رییس جمهور قرار است که این طرح به‌صورت حساب شده بررسی و عملیاتی شود.

وی اظهار کرد: این طرح مباحث فراوانی را در رسانه ها به‌دنبال داشت اما دولت طی ماه‌های آخر سال گذشته محیط زیست را مکلف کرد که مطالعات و اشکالات این طرح را بررسی کند و تقریبا 80 درصد از این مسایل انجام شده و 20 درصد مابقی نیز طی هفته‌های آینده بررسی خواهد شد.

روحانی با بیان اینکه انتقال آب دریای خزر به استان سمنان مستلزم رعایت مسایل زیست محیطی است، تاکید کرد: می توان آب را از دریای خزر به سمنان منتقل کرد و در عین حال همه مسائل محیط زیستی را مد نظر قرار داد تا مشکلی به وجود نیاید.

رییس جمهوری با بیان اینکه انتقال آب خزر به سمنان و همچنین آب خلیج فارس و دریای عمان به یزد و کرمان با سرمایه و کمک بخش خصوصی انجام خواهد شد، گفت: دولت نیز در این مسیر کمک های لازم را از طریق صندوق توسعه خواهد داشت.

*خباز: آب خزر به سمنان گرانترین آب نیست 

در این میان که در مورد هزینه های گزاف این طرح صحبت هایی به میان میاید خباز، استاندار سمنان این مساله را نقض کرده و معتقد است که این مساله که گفته می شود آب منتقل شده به استان سمنان در این پروژه، گران‌ترین آب ایران است به هیچ وجه حقیقت ندارد.

وی با بیان این‌که آب منتقل شده به کرمان هر مترمکعب حدود 12 هزار تومان و آب منتقل شده از خلیج‌فارس به منطقه‌ای دیگر از قرار هر مترمکعب 5800 تومان است، خاطرنشان کرد: این در حالی است که برآوردهای ما نشان می‌دهد هر یک مترمکعب آب انتقال شده از خزر به استان سمنان حدود 3800 تومان است، از این‌رو آب منتقل شده به سمنان نه تنها گران‌ترین آب ایران نیست بلکه ارزان‌ترین آن‌هاست.

استاندار سمنان در خصوص مخالفت سازمان محیط زیست برای اجرای این طرح گفت: نخستین ایراد این سازمان به این طرح این است که دستگاه‌های آب شیرین‌کن، املاح موجود در آب را پس از تصفیه به دریا برگردانده و از این طریق به شور شدن دریا می‌انجامد و دیگری این‌که در مسیر انتقال آب به ناچار شماری از درختان جنگل‌های بین راه قطع می‌شود.

وی ضمن انتقاد به این مساله اظهار کرد: مطالعات همکاران ما نشان داد از طریق تکنولوژی‌های جدید این امکان وجود دارد که املاح را به‌صورت خشک‌شده و قطعه‌قطعه جدا و از بازگشت آنها به دریا جلوگیری و در موعد مناسب آن را دفن کرد.

خباز در خصوص امکان قطع درختان در مسیر انتقال آب نیز گفت: در همین ارتباط نیز متعهد شدیم نخست حتی‌الامکان از قطع درختان اجتناب کرده و در صورت لزوم نیز به جای قطع هر یک اصله درخت، پنج درخت جدید در همان محدوده کاشته شود.

وی، با اشاره به حجم زیاد سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای اجرایی شدن این پروژه، خاطرنشان کرد: اجرایی شدن پروژه انتقال آب خزر به استان سمنان با اعتبارات دولتی تقریباً غیرممکن است و از این‌رو چاره‌ای جز جذب سرمایه‌گذار نیست.

استاندار سمنان، با اشاره به ضرورت مشتری‌یابی برای آب منتقل شده، ادامه داد: وزارت نیرو متعهد به خرید 20 درصد آب منتقل شده برای مصارف شرب و قرارگاه خاتم‌الانبیا نیز برای خرید 20 درصد دیگر آب منتقل شده اعلام آمادگی کرده است لذا باید برای 60 درصد باقی‌مانده مشتری پیدا کنیم، که البته هم‌اکنون استان‌های قم، اصفهان و یزد برای خرید بخش‌هایی از این آب اعلام آمادگی کردند اما اولویت ما پیداکردن مشتری در داخل استان است.

*آب درياي مازندران را کجا مي‌بريد؟ به درد کوير نمي‌خورد!

 پروفسور پرويز کردواني، جغرافيدان، استاد ممتاز دانشگاه تهران و پدر کويرشناسي ايران هم از 4 سال پیش و در زمان احمدی نژاد در این باره گفته بود: آب درياي مازندران به درد کوير نمي‌خورد.

هرچند که معتقد است با توجه به شرايطي مي‌توان آب درياي مازندران را براي کشاورزي استفاده کرد.

او در اين باره می گوید: آب درياهاي آزاد خيلي شور است و 5/3 درصد نمک دارد. يعني در واقع 35 گرم در ليتر. اما آب درياي خزر را استفاده کرده اند در کشاورزي.به گفته پروفسور کردواني، آب درياي خزر به دليل داشتن 11 تا 13 گرم در ليتر يا 3/1و يا 1/1 درصد نمک مناسب براي کشاورزي در برخي مناطق است: 11 گرم در ليتر براي آن بالاي دريا است که رود ولگا مي‌ريزد و آبش شيرين است. ولي قسمت ما مي‌شود 13 گرم در ليتر يا 3/1 درصد. در حالي که اقيانوس‌ها 5/3 درصد دارد. دانشمندان شوروي سال 1973 در خاک قلعه، داغستان؛ از اين آب گرفته‌اند و کشاورزي کرده‌اند. دو منطقه را مشخص کرده‌اند؛ يک منطقه را که اصلاً آبياري نکنند و تنها با آب باران در آن زراعت کنند، اين منطقه را به اصطلاح منطقه شاهد مي‌گويند. منطقه ديگري را هم با اين روش آبياري کردند. اين کار خيلي هم نتيجه داد. اما سه شرط براي آن گذاشته اند.

اين کويرشناس ايراني اين سه شرط را چنين بيان مي‌کند: در جايي بايد از آب خزر استفاده کرد که متوسط بارندگي‌اش حداقل در زمستان‌ها 200 ميلي متر باشد که ما در سراسر مرزمان در خزر از آستارا تا بندر ترکمن خيلي بيشتر از اين مقدار در زمستان بارندگي داريم. دليلش هم اين است که در تابستان نمک در خاک جمع مي‌شود و در زمستان با اين حجم بارندگي، نمک تمام سطح زمين کشاورزي را مي‌شورد و خاک شيرين مي‌شود. اگر کمتر باشد، نمک جمع مي‌شود و مي‌شود شوره زار. شرط دوم اين است که زمين بايد سبک باشد. رس خالص نباشد، ماسه هم داشته باشد.

چون در خاک رس آب پائين نمي‌رود که شسته شود. شرط سوم اين است که گياهاني در اين شرايط کاشته شوند که به شوري مقاوم باشند. آنها يونجه کاشته‌اند، چرا که يونجه به شوري مقاوم است. پس مي‌شود از آب درياي خزر استفاده کرد بدون اينکه آن را شيرين کرد. بهترين نقطه‌اش هم همان مناطق گيلان، مازندران و گلستان است تا جايي که زمستان‌هايش بيش از 200 ميلي ليتر بارندگي دارد.

با اين حساب نمي‌توان از آب درياي مازندران در کوير استفاده کرد. پروفسور کردواني دراين باره مي‌گويد:”کوير که هيچ، از اين مناطق (گيلان، مازندران و گلستان) بيرون برويد، ديگر نمي‌شود از آن استفاده کرد. حتي در خراسان شمالي و اردبيل هم نمي‌توان از آن استفاده کرد.”

او همچنين مي‌گويد که تنها با آب درياي خزر مي‌توان کشاورزي کرد: فقط از آب درياي خزر با اين شوري مي‌شود استفاده کرد. اگر آب رودي داشته باشيم با اين مقدار نمک نمي‌شود استفاده کرد. فقط با آب درياي خزر مي‌شود اين کار را کرد. چون در آب درياي خزر مواد غذايي هم وجود دارد، مثل يد، کلسيم، منيزيم و پتاسيم که به گياه قوت مي‌دهد. مثل اين مي‌ماند که به دو نفر يکي آب شور بدهيم و به نفر ديگر آب شوري که مواد غذايي هم دارد. کسي که فقط آب شور خورده‌است، زودتر مي‌ميرد. چون مواد غذايي فرد را تغذيه هم مي‌کند. سه شرطي که براي اين کار آورده شده‌است براي ما بهتر است تا براي داغستان. 460 ميلي متر متوسط بارندگي ساليانه‌اش است. زمستان‌ها هم بيش از 200 ميلي متر بارندگي دارد.

هرچند به نظر می‌رسد سد محیط زیست که پیش از این معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مسائل مالی که استاندار سمنان برای این طرح در نظر گرفته بودند شکسته شده و قرار است که این طرح پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان به نتیجه برسد اما برای اینکه متوجه شد چقدر این صحبت‌ها عملی است باید منتظر گذر زمان بود. 

ایران خبر