فضای مردانه و عبوس تهران فرصت زندگی کردن و لذت بردن را برای مردمان شهر متفاوت کرده است. خصوصا برای زنان جامعه ایرانی که همیشه نگاه های نادرست اجتماعی و حاشیه سازی به دنبالشان است.
ایران خبر- قدم زدن در خیابان های پایتخت به خوبی نشان می دهد که این شهر کاملا مردانه است و لقب ابر مرد را به خود اختصاص داده است.
در هر خیابانی از تهران که قدم بگذاریم از بالاترین نقطه شهر تا کوچه و پس کوچه های قدیمی و نم زده خیابان های جنوب شهر، متوجه نگاه های عبوس مردانه می شویم که با اخم و گاهی تعصب خیابان ها را قرق کرده اند و سنگینی این نگاه در هر جایی از شهر به خوبی احساس می شود.
فضای مردانه و عبوس تهران فرصت زندگی کردن و لذت بردن را برای مردمان شهر متفاوت کرده است. خصوصا برای زنان جامعه ایرانی که همیشه نگاه های نادرست اجتماعی و حاشیه سازی به دنبالشان است.
در پایتخت ایران این کلان شهر فضای شهری مناسبی برای زنان جامعه در نظر گرفته نشده است، وقتی در بزرگ ترین شهر ایران امکانات مناسبی برای زنان نیست در شهرهای کوچک، دورافتاده و محروم و روستاها چه انتظاری می توانیم داشته باشیم.
اگر در کوچه های جنوب شهر رفت و آمد داشته باشیم متوجه می شویم که قهوه خانه، سالن های ورزشی و مراکز بازی های خاص صرفا در اختیار مردان قرار گرفته است، همین داستان در خیابان های لوکس بالای شهر با پیشرفت قابل توجه و تغییر در اسم و طراحی داخلی سالن ها به خوبی مشاهده می شود. قهوه خانه های جنوب شهر جای خود را به کافی شاپ های بالای شهر داده اند. باشگاه های بدن سازی جایگزین سالن های ورزش و زورخانه ای جنوب شهر شده اند.
البته این گله گذاری صرفا مخصوص خانم ها نیست قشر دیگری هم مورد نامهربانی قرار گرفته اند سالمندان و معلولان هستند که از کمترین امکانات رفاهی در پاینخت ایران برخوردار نیستند. و سهم بسیار اندکی از فضای شهر و اجتماع در اختیار آنها قرار دارد.
با کمی دقت متوجه این همه تبغیض بین زنان و مردان در جامعه ایرانی می شویم. در مترو فقط دو واگن ابتدا و انتهای قطار مخصوص بانوان است، در اتوبوس ها کمترین فضا در اختیار بانوان است. در مراسم عزاداری که در شهر برگزار می شود مساجد و تکیه های بزرگ، اول به مردان غذا می دهند! در حالیکه تردد و آمد و شد زنان از مردان کمتر نیست و در برخی موارد در حوزه کار و اشتغال زنان بیشتر دیده می شوند. اما در جامعه زنان کمتر دیده می شوند!
نکته ای که مورد بحث است این مسئله را شامل می شود؛ که تفکیک جنسیتی با اینکه مکانی تفکیک شود تا زنان از آن استفاده نکنند کاملا متفاوت است، منظور این است مکان هایی در اختیار بانوان باشد که صرفا مختص آنها باشد. این موضوع نباید با کلیشه های رایجی که در اجتماع باب شده قیاس کرد. به عنوان مثال اینکه بانک، بیمارستان، رستوران به طور کامل تفکیک جنسیتی شود راهکار مناسبی نیست چرا که افسردگی و انزوا را برای جامعه زنان در پی دارد. مسئله مهمی که باید به آن توجه شود احترام به حقوق شهروندی زنان در اجتماع است. یعنی اینکه زنان هم بتوانند مانند مردان با آرامش خیال از امکانات شهری استفاده کنند.
تنها مکانی که در سال های اخیر برای بانوان تاسیس شده تا بتوانند از فضای شهری استفاده کنند پارک مخصوص بانوان است. اما استفاده از فضای سبز و استراحت در طبیعت برای تنهایی های زنانه نیاز به ایجاد مکان های بیشتری دارد.
پارک مادران یک اتفاق بزرگ بود اما متاسفانه ظرفیت محدودی دارد؛ مثلا فقط در بخش کوچکی از آن زنان می توانند آزادانه ورزش کنند یا راحت باشند. این فضا حدودا 2 کیلومتر است و در بقیه مکان ها زن ها پوششی شبیه دیگر نقاط شهر دارند. با گسترش فضای شهری مدرن، ابهام در فضای شهری نیز افزایش پیدا می کند و زنان از حضور در فضاهای شهری ترس دارند. فضاهای نامناسب شهری، فضاهای بی دفاع، محلات ناامن، شهرهایی با معماری صرفا مردانه از عوامل تهدید کننده امنیت شهری و اجتماعی زنان هستند. امروزه اعتقاد بر آن است که موفقیت یا شکست برنامه ریزی شهری در ایجاد یا تغییر وضع فضای عمومی شهری، با اندازه گیری زنان و مردان استفاده کننده و تنوع ویژگی افرادی که از این فضا بهره می برند، بررسی می شود.
سن و پوشش برای زنان در برخی موارد فعالیت های اجتماعی آنها را محدود کرده است. به طوری که هنوز یک زن نمی تواند در ساعات پایانی شب به تنهایی در خیابان باشد، اما مردان در هر ساعتی از شبانه روز و با هر پوششی می توانند از منزل خارج شوند. این مسئله ای است که زنان به دنبال آن هستند. چرا همیشه نگاه های سنگین زنان را دنبال می کنند! چرا زنان نباید در اجتماع راحت تر و مطمئن تر رفت و آمد داشته باشند؟
با اینکه تلاش شده است فضاهای شهری در ایران کنونی با توجه به اصول شهرسازی بنا شوند، اما توجه نکردن به تفاوت بین جنسیت زن و مرد – به اقتضای تفکر حاکم در شهرسازی – و تفاوت های ظرف آنها در استفاده از فضا، باعث شده مردان بیشتر از فضاهای عمومی شهر استفاده کنند. می توان این توصیف از شهر را تا حدودی ناشی از نگرش مردانه در ساخت شهر دانست. تصویر شهر ما نه تنها فاقد صراحت بلکه خام و بدون ظرافت لازم است و از خطوط و رنگ های خشن و آزار دهنده تشکیل شده است.
همه این موارد باعث شده تا برخی زنان که حضور بیشتر و پررنگی در اجتماع دارند اخلاق و رفتاری مردانه پیدا کنند خصوصا زنانی که وارد حوزه کار شده اند و بیشتر ساعات کاری خود را با مردان سپری می کنند. ناخودآگاه اخلاق مردانه و عبوس بودن به برخی از زنان سرایت کرده و آنها همانند مردان جامعه صفت مرد بودن را یدک می کشند. در برخی موارد می توان به زنان حق داد که چنین رفتاری را پیشه کنند چرا که نمی توان با برخی مردان رفتاری زنانه داشت و باید مثل خودشان رفتار کرد.
خصوصیات بیولوژیک زنان، مسئولیت ها و نگاه شان نسبت به مردان متفاوت تر است متفا و همین باعث تاثیرگذاری در نوع ارتباط زنان با مردان می شود. آنها تسهیلات خاصی را از فضا انتظار دارند که با خصوصیات جسمی و نیازهای عاطفی و روحی شان متناسب باشد و زندگی روزمره و فعالیت شان را تسهیل کند. البته استانداردهایی که عموما از طرف مردان ایجاد شده پاسخ گوی نیازهای زنان نیستند. در تهران نیز شهرداری تهران با آگاهی از سهم ناچیز زنان در استفاده از فضاهای شهری، مراکزی زنانه در نقاط مختلف شهرها تاسیس کرده و نکته با اهمیت این است که اولین و بیشترین فضاهای عمومی تفکیک شده در ایران در پایتخت قرار دارد.
