فیلم های سینمای ایران که در توقیف ابدی ماندند

روز گذشته تکلیف نهایی فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» مشخص شد. اعضای شورای پروانه نمایش بعد از تماشای این فیلم، آن را غیرقابل نمایش دانستند و به اتفاق آرا پروانه نمایش آن را رد کردند. نگارش جمله «غیرقابل اصلاح» در پرونده این فیلم، نشان از این دارد که آخرین ساخته عبدالرضا کاهانی، برای همیشه توقیف شده و هیچ وقت امیدی به اکران آن نیست. 

تعداد فیلم های توقیفی سینمای ایران در حال حاضر کم نیست اما هنوز برای امکان نمایش خیلی از آنها می شود امیدوار بود. فیلم هایی مثل «خانه دختر»، «رستاخیز» و... با وجود مشکلات عدیده ای که برای نمایش شان وجود دارد، هنوز راه برای بازگشت شان باز است اما در برخی موارد، عملا دیگر کاری از دست کسی بر نمی آید.

سرنوشت «ارادتمند...» هم مثل «خیابان های آرام»، «آشغال های دوست داشتنی»، «گزارش یک جشن»، «عصبانی نیستم»، «خانه پدری» و «زمهریر» کاملا روشن شده و معلوم است که دیگر راهی به اکران ندارد. با موضع گیری صریح نسبت به فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» و «ارادتمند...» به نظر می رسد موج جدیدی از سخت گیری برای صدور پروانه ساخت و نمایش، در راه باشد. احتمالا از این به بعد شاهد تعداد بیشتری توقیفی در سینما خواهیم بود. در این گزارش، مروری داریم بر تمام فیلم هایی که برای همیشه توقیف شده اند.

خیابان های آرام؛ کمال تبریزی
سال تولید: 1389
اولین بار کجا اکران شد: این فیلم فقط در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر به نمایش درآمد. علت توقیف: این فیلم از همان ابتدای تولید با مشکل مواجه شد. حتی صحبت هایی پیرامون لغو پروانه ساخت و حذف بخش های مهمی از فیلمنامه به گوش می رسید. تا اینکه کارگردان تصمیم گرفت فیلم را در ارمنستان بسازد و به مکان خاصی در قصه اشاره نکند. فیلم در جریان انتخابات سال 88 ساخته شد و پر بود از اشارات سیاسی آشکار به اتفاق های آن زمان. این فیلم، در ساختاری کمدی، ماجرای یک روز کاری یک خبرنگار را در دوران بعد از انتخابات به تصویر می کشید. قصه به نحوی با اتفاق های واقعی جامعه درهم تنیده شده بود که همان زمان اکران در جشنواره هم می شود با اطمینان گفت که اجازه نمایش پیدا نمی کند.

تلاش برای رفع توقیف: از جمله فیلم هایی بود که پروانه نمایش دریافت کرد اما چند هفته مانده به اکران، اجازه نمایش به آن داده نشد. با وجود اعتراضاتی که نسبت به توقیف این فیلم صورت گرفت اما تلاش خاصی برای رفع توقیف آن انجام نشد. بعد از آن حتی در دولت جدید هم هیچوقت در فهرست فیلم هایی که دولت اعلام کرد درصدد رفع توقیف آنها برآمده، اسمی از آن به میان نیامد. چون درواقع مشکل این فیلم، چیزی فراتر از این است که وزارت ارشاد بتواند کاری از پیش ببرد.

وضعیت کنونی: در توقیف همیشگی باقی ماند.

گزارش یک جشن؛ ابراهیم حاتمی کیا
سال تولید: 1389
اولین بار کجا اکران شد: این فیلم فقط در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. علت توقیف: «گزارش یک جشن» در ظاهر موضوعی اجتماعی دارد. قصه درباره موسسه مشاوره در امور ازدواج است و آسیب های اجتماعی و مشکلات پیرامون این مسئله را به نمایش می گذارد. در این میان با پادرمیانی و اقدامات پیشگیرانه پلیس، همه چیز وارد مرحله جدیدی می شود. فیلم به طور ضمنی، مسائل انتخابات سال 88 را به نحوی دیگر نمایش می دهد.

 البته خیلی ها معتقدند که وزارت ارشاد، با توقیف این فیلم و جلوگیری از اکران آن، درواقع به حاتمی کیا لطف بزرگی کرد. چون «گزارش یک جشن» به هیچ عنوان جزو آثار موفق سینمای حاتمی کیا نبود و در صورت اکران فیلم، با شکست فراوانی رو به رو می شد. بنابراین به تعبیر آنها شمقدری بزرگ ترین لطف را در حق حاتمی کیا کرد که نگذاشت فیلمش توسط مخاطبان دیده شود.

تلاش برای رفع توقیف: ماجرای این فیلم با بقیه فرق می کند. «گزارش یک جشن» ابراهیم حاتمی کیا یک مورد کاملا خاص است چون پس از آنکه با اصلاحیه هایی مواجه شد و نتوانست روی پرده بیاید توسط وزارت ارشاد خریداری شد! این اتفاق در دوره شمقدری افتاد و فیلم به طور کامل در اختیار سازمان سینمایی درآمد و دیگر حاتمی کیا هیچ دخل و تصرفی در نمایش یا عدم نمایش آن نداشت.

وضعیت کنونی: مالکیت این فیلم همچنان در اختیار سازمان سینمایی است و تا به حال هیچ تصمیمی درباره آن اعلام نشده.

آشغال های دوست داشتنی؛ محسن امیریوسفی
سال تولید: 1389
اولین بار کجا اکران شد: چند نوبت در وزارت ارشاد و فقط برای اهالی رسانه به نمایش درآمد علت توقیف: این فیلم در ظاهر درباره خانواده ای است که فقط یک شب فرصت دارند مشکل مادرشان را حل کنند. فیلم در خانه یک پیرزن که با دختر میانسالش زندگی می کند می گذرد. در یکی از روزهای بعد از انتخابات 88 که تجمع مخالفین انتخابات و معترضین در خیابان های تهران برقرار است، عده ای از تجمع کنندگان وارد خانه این پیرزن شده و در آن جا مخفی می شوند. آن ها بعد از خروج از خانه علامتی را روی در خانه این پیرزن می بینند و طبق شایعه های آن روزها به پیرزن هشدار می دهند که در روزهای آینده مامورین به منزل او خواهند آمد و... از آنجایی که این فیلم در سال 88 و جریان انتخابات رخ داده با اعتراض های زیادی رو به رو شده.

تلاش برای رفع توقیف: به گفته امیریوسفی این فیلم بارها و بارها اصلاح شده و حتی نسخه نهایی فیلم چندین بار ساخته شده. 67 مورد اصلاحیه به فیلم نامه خورده اما باز هم مشکلات آن رفع نشده. حتی در دولت جدید هم عملا حرکت رو به جلویی اتفاق نیفتاد. علی جنتی، صراحتا در مرداد 93 در جمع خبرنگاران گفت که این فیلم اکران نمی شود. حتی نامه کمیسیون فرهنگی مجلس به وزارت فرهنگ و ارشاد برای رفع توقیف این فیلم هم جواب نداد و فیلم در هیچ دوره ای از توقیف بیرون نیامد.

وضعیت کنونی: این فیلم هم برای همیشه به توقیف رفته اما از آنجایی که فیلم «خواب تلخ» همین کارگردان، امسال بعد از 12سال توقیف خارج شد می شود همچنان امیدوار بود.

ارادتمند: نازنین، بهاره، تینا؛ عبدالرضا کاهانی
سال تولید: 1392
اولین بار کجا اکران شد: هنوز اکران نشده است. علت توقیف: چند روز پیش خبر آمد در حالی که صاحبان فیلم سینمایی «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» آخرین ساخته عبدالرضا کاهانی که از مدتی قبل برای دریافت پروانه نمایش درخواست خود را به وزارت ارشاد اعلام کرده بودند ولی آخرین خبرها حاکی از آن است که شورای پروانه نمایش این فیلم را رد کرده است. این اثر سینمایی نتوانسته است نظر مثبت شورا را برای دریافت پروانه نمایش جلب کند و حتی مسئله با اصلاحیه نیز برطرف نمی شود. 

چندی پیش سعید خانی تهیه کننده این فیلم سینمایی عنوان کرده بود: در صورت صدور پروانه نمایش «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا»، در نظر داریم فیلم را برای نوبت دوم اکران عید فطر نمایش دهیم. در حالی که مدتی است از ارایه این فیلم به شورای صدور پروانه نمایش می گذرد اما خبری از دریافت مجوز اکران فیلم و یا حتی اعمال اصلاحات روی آخرین ساخته کاهانی به گوش نمی رسید تا اینکه در آخرین اطلاعات کسب شده احتمال رد کامل این فیلم قوت گرفت است.

تلاش برای رفع توقیف: روز گذشته حجت الله ایوبی رییس سازمان سینمایی با تایید این خبر گفت که این فیلم اصلاحیه خورده است و توضیحات بیشتر را شورای پروانه نمایش خواهدداد. عباس نادری دبیر شورای پروانه نمایش هم به تسنیم گفته: فیلم سینمایی «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» توقیف نشده است بلکه اصلاحیه خورده است و اگر اصلاحیه های این فیلم انجام شود، پروانه نمایش دریافت می کند. برخی از فیلمسازها وقتی پروانه ساخت می گیرند، فیلمشان را به گونه ای می سازند که شورای پروانه نمایش با آنها موافقت نمی کند.

وضعیت کنونی: هیچ چیز معلوم نیست و قاعدتا باید اصلاحیه ها اعمال شود.

عصبانی نیستم؛ رضا درمیشیان
سال تولید: 1392
اولین بار کجا اکران شد: در سی و دومین جشنواره فیلم فجر، برای اولین بار به نمایش درآمد. اولین نمایش فیلم در سینما آزادی، آنقدر با استقبال رو به رو شد که به سانس های فوق العاده رسید. این استقبال تا پایان جشنواره ادامه پیدا کرد. علت توقیف: فیلم داستان دانشجوی اخراجی و ستاره داری است که به خاطر فشارهای زیادی که در جامعه متحمل شده به مرز جنون رسیده. درواقع اشارات صریحی به اتفاقات دو دولت نهم و دهم و از همه مهم تر حوادث انتخابات سال 88 دارد.

تلاش برای رفع توقیف: فیلم با وجود موفقیت در جشنواره، از رقابت خارج شد اما صحبتی درباره توقیف آن در میان نبود. صرفا صحبت هایی به میان آمد که فیلم با سانسور بخش های مشکل دار می تواند امکان اکران پیدا کند. حتی قراردادش را در شهریور سال 93 در گروه سینما آفریقا ثبت کرد اما مجلس با ارسال نامه ای به وزارت ارشاد درخواست کرد که جلوی نمایش این فیلم گرفته شود. نهایتا رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه ای رسمی اعلام کرد: توقیف این فیلم توافق مجلس و دولت است و «عصبانی نیستم» هیچ گاه در ایران به نمایش درنخواهد آمد.

وضعیت کنونی: از یک طرف توقیف آن به گفته مسئولان برای همیشه قطعی است اما از طرف دیگر، «عصبانی نیستم» از جمله فیلم هایی است که وابسته به زمان است و بعد از گذشت این دوره هر زمان دیگری به نمایش دربیاید، جذابیتی برای مخاطبان ندارد. بنابراین باید برای همیشه با این فیلم خداحافظی کرد.

زمهریر؛ علی روئین تن
سال تولید: 1388
اولین بار کجا اکران شد: فیلم سال 88 در جشنواره بیست و هشتم به نمایش درآمد و بعد از آن هیچ وقت خبری از آن نشد. درواقع همان سال 88 هم خارج از بخش مسابقه جشنواره به نمایش درآمد و جزو فیلم هایی بود که سازمان سینمایی در جشنواره نمایش می داد تا صرفا واکنش های اصحاب رسانه و منتقدان را متوجه شود و سپس درباره آن تصمیم بگیرد. علت توقیف: فیلم به زعم خیلی ها به دفاع مقدس و مفاهیم آن توهین کرده است.
تلاش برای رفع توقیف: نه تنها تهیه کننده و کارگردان در پی رفع مشکل زمهریر نبودند که جواد شمقدری رییس پیشین سازمان سینمایی در گفت و گویی اعلام کرد: فیلم سینمایی زمهریر به کارگردانی علی رویین تن به دلیل توهین به دفاع مقدس هیچ وقت به اکران عمومی نمی رسد.

وضعیت کنونی: چندی بعد شایعه شد سازمان سینمایی حق مالکیت فیلم را خرید اما سیدضیاء هاشمی تهیه کننده فیلم در واکنش به خبر خریداری فیلم توسط سازمان سینمایی گفت: بنده به عنوان تهیه کننده این فیلم سینمایی در این مورد کاملا بی اطلاعم. هاشمی درباره طرح پیشنهاد خرید این فیلم گفته: طبیعتا به عنوان فردی که سرمایه ام چندسالی متوقف است از این خرید استقبال می کنم چرا که دیگر هیچ امیدی به اکران زمهریر ندارم و به همین دلیل خرید آن توسط دولت را تنها راه احیا سرمایه ام می دانم.