کد مطلب: 157853

تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۱۶

ایران خبر - تک فرزندی در جامعه مدرن و امروزی به چالشی جدید در آمده است، چرا که با تک فرزندی توازن و تعادل نسل ها از هم می پاشد و از بین می رود.
خانواده‌هایی که دارای یک فرزند هستند هم پدر و مادر و هم فرزند احساس می‌کنند نیازهای شدیدی به یکدیگر دارند و والدین همیشه در ترس و اضطراب این هستند که روزی تنها فرزندشان را از دست بدهند.
در زمان های کمی دورتر زمانی که ازدواجی صورت می گرفت همسران برای داشتن فرزند برنامه ریزی می کردند و داشتن فرزند یک حُسن و فایده محسوب می شد. اما به مرور زمان و با تغییر در سبک زندگی خصوصا بالا رفتن هزینه ها و مخارج زندگی و تامین آنها پدر و مادر ها تصمیم گرفتند یک یک فرزند داشته باشند و یا فرزندی نداشته باشند، داشتن خانواده های بزرگ با چندین فرزند به مرور زمان کمرنگ شد و از بین رفت. زوج های جوان ترجیح دادند یک فرزند داشته باشند که البته این امر معایب و مزایایی متعددی در بر دارد.
 تشویق ها و ترغیب ها خانواده ها برای داشتن تک فرزند باعث شده تا آسیب هایی در خانواده ها بروز پیدا کند. زمانی شعار سر می دادند دو فرزند در زندگی کافی است اما والدین با داشتن یک فرزند دیگری رغبتی به داشتن فرزند دوم از خود نشان ندادند.

رواج پدیده تک فرزندی باعث شده فرزند سالاری آن هم به شیوه نوین در خانواده ها حکمفرما شود. به طوری که هم اکنون بیش از هر زمان دیگر شاهد این پدیده هستیم.
خانواده هایی که تجربه تک فرزندی دارند بیشترین آسیب های اجتماعی را به فرزند خود هدیه می دهند. زیرا برخی از والدین با ترس از ورود فرزند به جامعه به تمام خواسته های معقول و غیر معقول جواب بله داده اند غافل از اینکه در بزرگسالی فرزند باید سکوت اختیار کنند!
 
آسیب های فرزند سالاری
در خانواده هايی که تک فرزند هستند، بيش از حد به خواسته ها و مطالبات فرزند توجه می شود و اغلب افراط و زياده روي والدين دربرآوردن خواسته هاي تنها فرزندشان (هر چند اين خواسته ها غير منطقي، و فراتر از توان و بنيه مالي باشد) مشاهده مي شود. این توجه بيش از حد والدين و قرار دادن فرزند در کانون توجهات و اثرات نامناسبی بر شخصيت کودك وارد می سازد. اينگونه کودکان غالبا حساس، زودرنج، پرتوقع و کم صبر هستند، نمي توانند عواقب اشتباهات خود را بسنجند و مسئوليت عمل خود را قبول کنند. تک فرزندها از جامعه اطراف خود این انتظار را دارند که همانند والدين با آن ها رفتار کنند و همواره آنها را مورد حمايت خود قرار دهند.
 فرزندانی که تک هستند و مورد حمایت خانواده قرار می گیرند با مشکلات کمتری مواجه می شوند و در معرض تجربه کردن شکست، ناکامي، رانده شدن و ... قرار نمي گيرند، این کودکان شرايطي را که زمینه بالندگی روحي و رواني است تجربه نمي کنند.  در بسياري از اوقات از آنجا که دنياي واقعي کاملا مطابق ميل و خواسته اين کودکان و پاسخگوي توقعاتشان نيست، دچار سرخوردگي و ناسازگاري مي شوند. ضمن اینکه فرزند سالاري مانع شکل گيري شخصيت فعال فرزند مي شود. شخصيت فعال شخصيتي است که بر اساس آن، فرد نسبت به نگرش و رفتار خود هوشيار است، به راحتي تصميم گرفته، کار خود را با اعتماد به نفس به پيش برده و آن را به اتمام نيز مي رساند و کمتر دچار ترديد مي شود.

کودکان فرزند سالار وقتی وارد اجتماع می شوند دچار نوعی سرخوردگی و افسردگی می شوند زیرا جامعه همانند خانواده تمام خواسته های آنها را برآورده نمی کند و آنها همان توقعی که از خانوده خود دارند از افراد اجتماع نیز دارند، با گذشت زمان و ورود به اجتماع بزرگتر وقتی فرزند پاسخی از جامعه دریافت نمی کند با همان حالت سرخوردگی روابط خود را با اجتماع قطع می کند و منزوی می شود.

یکی از دلایلی که خانواده ها ترجیح می دهند یک فرزند داشته باشند این است که می خواهند با محبت بیش از حد فرزند را از جامعه دور نگه دارند زیرا جامعه را محیطی خطرناک برای فرزند تصور می کنند، اما این کار برخی از پدر و مادر ها کاملا اشتباه است چرا که محبت زیاد باعث نمی شود فرزند راه خلاف میل آنها را تجربه نکند! بلکه ممکن است فرزند هیچگونه توجهی به خواسته های پدر و مادرش نداشته باشد و صرفا به دنبال علایق و خواسته های شخصی خود برود.
در زمان قدیم نوع تربیت با امروز تفاوت هایی پیدا کرده است. در آن زمان پدر و مادر فرزندان خود را محدود می کردند اما پدر و مادر امروزی فرزند خود را در هر زمینه ای آزاد گداشته اند که این یکی از عوامل بروز آسیب های اجتماعی به حساب می آید.

والدین وظیفه مهم و پرمخاطره ای را در تربیت فرزند خود دارند و باید با آگاهی و هوشیاری کامل از عهده این مسئولیت بزرگ برآیند. پدر و مادرها باید روش ها و الگوهای تربیتی خود را تغییر دهند. از افراط و تفریط، محبت بیش از حد، خواسته های غیرعقلانی خودداری کنند تا بتوانند یک روش سالم و مناسب را در پرورش فرزند خود داشته باشند و دچار لغزش و مشکل نشوند.
 
گفتگویی با دکتر سید محسن اصغری نکاح روانشناس و استادیار دانشگاه فردوسی مشهد را می خوانید؛

فرزند آوری یک موهبت است
دکتر اصغری نکاح در خصوص رواج تک فرزندی بین زوج های ایرانی گفت: شیوع تک فرزندی و بی فرزندی یک امر بدیهی است که در مشاهدات و  گزارش آماری دیده می شود و متاسفانه این قضیه به دلایل مختلفی بین خانواده های ما به یک امر بدیهی تبدیل شده است.
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه افزود: فرزند آوری یک موهبت و موقعیت جدی در رشد فردی و اجتماعی افراد محسوب می شود. کسانی که نعمت مادر و پدر شدن نصیب شان می شود به یک مرحله جدیدی از رشد و تعالی می رسند. که کسانی که این مرحله در زندگی ندارند و یا نداشته اند از این تجربه محروم هستند.

دکتر اصغری نکاح با توجه به نظریه های روانشناسی در این خصوص بیان داشت: در بحث روانشناسی نیز به این مباحث پرداخته شده است. به عنوان مثال "اریکسون" دوره ای به نام دوره باروری در مقابل بی حاصلی را یادآور می شود که در یک دوره از عمر که دوره بزرگسالی است افراد به گذشته خود بازمی گردند و نگاه می کنند که آیا حاصل و باروری داشته اند؟  باری در زندگی داشته اند یا خیر؟ البته این حاصل عمر ممکن است شامل فعالیت های زندگی حرفه ای، تربیتی، فرهنگی و اجتماعی باشد. قسمت دیگر حاصل عمر و زندگی شامل داشتن فرزند است.یعنی افرادی که عمری را سپری می کنند و زمانی زندگی گذشته خود را مرور می کنند فرزندان خود را حاصل آن زندگی می دانند. فرزندانی که توسط آنها رشد و پرورش یافته اند و حاصل عمر و زندگی شان به حساب می آیند. در این موقعیت یک حالت روانشناسی در پدر و مادرها ایجاد می شود که ثمره زندگی شان را می بینند و از لحاظ بهداشت روانی به آنها کمک می شود و می توانند با فرزندان خود و سپس نوه هایشان تعاملاتی داشته باشند. داشتن فرزند در بهداشت روانی افراد تاثیر بسزایی دارد. داشتن فرزند طبیعتا یک مسیر رشد را برای پدر و مادر باز می کند و منافع بسیار خوبی برای افراد دارد. البته ناگفته نماند که نداشتن فرزند هم اثرات خود را دارد. به عنوان مثال ممکن است نداشتن فرزند باعث پیشرفت های اقتصادی، اجتماعی پدر و مادر شود اما شامل آسیب هایی نیز می شود.
 
آوردن فرزند شور و شوق جدیدی به خانواده وارد می کند
وی خاطر  نشان ساخت: اینگونه نیست کسانی که فرزند دارند از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر موارد دچار رکود شوند. به عنوان مثال از برخی از خانم ها و آقایان شنیده شده که اگر دارای فرزند شوند ممکن است هزینه های اقتصادی خانواده در سطح بالاتری قرار گیرد و یا از لحاظ مسئولیت پذیری در خصوص رسیدگی به فرزند برای خودشان دچار کمبود وقت شوند. در حالیکه اینگونه نیست، آوردن فرزند شور و شوق جدید، انگیزه های تازه برای کار کردن، امید به زندگی، افزایش انژری و هدف های جدید را در خانواده ایجاد می کند که از این جهت بهره وری اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی افزایش پیدا می کند.

فرزند آوری نشانه تکامل خانواده است
دکتر اصغری نکاح در ادامه گفت: درست است که با ازدواج کردن خانواده تشکیل می شود و رشد پیدا می کند اما با فرزند آوری خانواده کامل می شود. لذا داشتن فرزند آثار فردی اجتماعی مثبتی برای افراد دارد. البته این نکته را هم باید در نظر داست که فرزند آوری اثرات معنوی نیز دارد. در نگرش دینی ما ذکر شده که اولیای الهی از خداوند درخواست فرزند داشتند، اما فرزند برای آنها تعلق داشتن به دنیا نبوده بلکه می خواستند موهبتی از جانب خداوند نصیب آنها شود. در قرآن هر کجا از فرزند یاد شده با کلمه  " و وهبنا....ما بخشیدیم" و "هدیه کرده ایم" آمده است. در آیات قرآنی فرزند فرصتی برای آزمایش و رشد بیان شده است. از هر جهت که بنگریم داشتن فرزند زمینه رشد و تعالی را به ارمغان می آورد.

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد افزود: البته به برخی از خانواده ها که هنوز مشکلات فردی و بین فردی آنها حل نشده است و نمی توانند امورات مربوط به خود را مدیریت کنند گفته می شود در آوردن فرزند ملاحظه داشته باشند و بکوشند ابتدا ثبات و تعهد را در زندگی اشان ایجاد کنند و بعد فرزندآوری فکرکنند. اما در برخی دیگر از افراد که به ثبات رسیده اند و با یکدیگر تعامل خوبی پیدا کرده اند توصیه می شود فرزند آوری را تجربه کنند.

دکتر اصغری نکاح در خصوص خانواده های تک فرزنداظهار داشت: معمولا عوامل اصلی این قضیه پرهیز از مسئولیت پذیری است. به عنوان مثال برخی از زوج ها اعتقاد دارند و می خواهند از زندگی شان لذت بیشتری ببرند. این زوج ها لذت ها را لذتی نامناسب در ذهن شان تصور کرده اند. اگر بدانند داشتن فرزند و گذراندن وقت با یک موجود زنده از جنس خودشان لذت های خاص خود را دارند اقدام به فرزند آوری می کنند. برخی از زوج ها از فرزند آوری گریزان هستند چون نمی خواهند مسئولیت تربیت فرزند را عهده دار شوند. چون فکر می کنند در جامعه ی که مملو از آسیب و خطاست چرا ما فرزندی به وجود بیاوریم؟ که این ممکن است فرزند در معرض آسیب و خطر باشد. این هم نوعی فرار از مسئولیت است، طبیعی است که خطراتی وجود دارد اما می توانیم با مسئولیت پذیری و تلاش و توکل به خداوند این تهدیدها را مدیریت کنیم یا به فرصت تبدیل کنیم.
اگر هر فردی بتواند فرزندی پرورش دهد در آینده نیز فرزند وی می تواند در جامعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری می تواند موثر باشد. در جامعه امروزی فرزندان تحصیل کرده، فرهیخته، باتقوا وارسته، مومن و متعهد زیادی رشد و پرورش یافته اند اینگونه افراد در همین جامعه مملو از آسیب و خطر رشد و تکامل پیدا کرده اند.

لذا اگر نگرانی تربیت وجود دارد باید گفته شود من چگونه می توانم بهتر تربیت کنم به جای فرار کردن از تربیت! اگر افرادی که در فرزند آوری ممانعت می کنند دیگر خانواده ها دارای فرزند می شوند. ممکن است برخی افراد نسبت به دیگران شایستگی کمتری برای پدر و مادر شدن داشته باشند اما اقدام به فرزند آوری می کنند. و یا افرادی که موقعیت های مناسبی ندارند اما داشتن فرزند را می پسندند.

وی خاطر نشان ساخت: ما باید مسئولانه به آینده نگاه کنیم که آیا فرزند آوری به نفع خودمان هست یا خیر؟ باید مسئولیت تربیت فرزند به صورت جدی در نظر گرفته شود. خداوند هم در این زمینه به بندگانش کمک می کند . در مسیر فرزندآوری با مطالعات می توان توانمند شد و خداوند هم به ما گفته هر کسی برای رضای خدا تلاش کند و امورات خود و زندگی ش را مدیریت کند خداوند هم به آن اجر توانایی های بیشتری می دهد.

دکتر اصغری نکاح با توجه به عدم فرزند آوری برخی زوج ها بیان داشت: یکی از موانع و دلایل فرزند نداشتن برخی از زوج ها عوامل اقتصادی است. چرا که تصور می کنند هزینه های فرزند بالاست و باعث بروز مشکلات اقتصادی در خانواده شان می شود. البته بخشی از قضیه به مدیریت کردن زندگی و بخش دیگری از آن به باورهای دینی افراد بستگی دارد. باورهای دینی و معنوی بسیار کارگشاست. و قطعا خداوند روزی فرزندی که به خانواده اضافه می شود را وارد خانواده می کند.

استادیار دانشگاه افزود: مدیریت مسائل مالی در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از زوج ها در تجمل گرایی غرق شده اند. افراد باید هرفمند زندگی کنند و اهداف مشخصی در زندگی داشته باشند. اگر هدف افراد در زندگی رشد و تعالی و بهداشت روانی خود و اطرافیان شان باشد با مدیریت مالی و باور مناسب افراد می توانند اقدام به فرزندآوری کنند.

وی خاطر نشان ساخت: در بحران های جهانی هم برخی مواردی دیده می شود که عده ای به دلیل نداشتن فرزند به زندگی کردن با حیوانات روی آورده اند که آنها خلا عاطفی و روحی خود را اینگونه جبران می کنند. یک بخشی از زندگی این افراد به جز خلا روحی و عاطفی به مسائل فرهنگی بستگی دارد. افرادی که در منزل خود حیوان خانگی دارند هزینه ها و زحمات زیادی را متحمل می شوند.
دکتر اصغری نکاح افزود: زوج های جوان چه قبل از انتخاب همسر و چه در اوایل زندگی مشترک باید درباره داشتن فرزند و فرزندآوری با یکدیگر تصمیم گیری کنند و این تصمیم گیری نیازمند تفاهم اولیه زوج ها به ویژه تعهد و ومسئولیت پذیری است. اگر این روش باشد وجود فرزند زندگی را شیرین تر می کند.

وی در خصوص تک فرزندی گفت: تک فرزندی بحثی چالش برانگیز است. فرزندان وقتی تنها هستند از فرصت تعامل با همسالان خود در خانواده محروم هستند. بزرگ می شوند از داشتن حامی و همراه محروم هستند و از تعلق داشتن خواهر و یا برادر محروم هستند. از طرف دیگر امکانات خانواده بر روی تک فرزندها متمرکز می شود و تشکیل یک امپراتوری کوچک را می دهد. این فرد از ابتدای زندگی پرتوقع خواهد شد، آستانه صبر پایینی خواهد داشت. و چون وضعیت خانواده تمام و کمال با همین تک فرزند تنطیم می شود این فرزند دچار خودمحوری هایی نیز می شود. و نمی تواند خودش را در تعامل و اشتراک گذاری دیگران مقایسه کند. خانواده هایی که بیش از یک فرزند دارند زیمنه های رشد و تکامل را برای دیگر فرزندان فراهم می آورند. دعواهای بین خواهر و برادر تجربیاتی را برای بزرگسالی در اختیارشان می گذارد که تک فرزند از این تجربیات محروم است. خود والدین هم در تک فرزندی زحمات بیشتری متحمل می شوند که نتایج کمتری برایشان دارد. لذا داشتن خواهر و برادر فرصت و منفعتی هم برای والدین هم برای دیگر فرزندان است. فرزندان در خصوص بهداشت و غذا دادن به خواهر و برادر خود احساس خوب و تجربه جدیدی کسب می کنند که در زندگی آینده شان تاثیرگذار خواهد بود.

دکتر اصغری نکاح خاطر نشان ساخت: گاهی هراس داشتن فرزند در برخی از زوج های جوان و امروزی این است که خودشان تک فرزند بوده اند و هیچ تجربه ی در این زمینه ندارند. به عنوان مثال حمام کردن نوزاد، دوران دندان در آوردن کودک که دوران سختی است را ندیده و تجربه نکرده اند اما در خانواده هایی که چند فرزند و به فاصله سنی مختلف بودند تمام این مسائل را دیده اند و اندک تجربه ی دارند. زوج های جوان نحوه مدیریت و تربیت فرزند را ندارند و تبادل عاطفی و روانی برای شان دشوار است.
وی در پایان بیان داشت: البته لازم است به نقش برنامه های حمایتی و مشوق ها و قوانین و قواعد نیز توجه ویژه ای داشت، مسئولین باید برای مادر شدن اهمیت بیشتری قائل شوند خصوصا زنانی که بخشی از مسئولیت اقتصادی خانواده بر عهده آنها است باید از نظر شغلی در امنیت کامل باشند و نگرانی از بابت از دست دادن شغل خود نباشند. به موقع فرزند آوری و چند فرزند داشتن منافع زیادی برای  جامعه به ارمغان خواهد آورد.

گفتگو : حبیب عابدی

 

 

 

تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.

  توليد شده توسط نرم افزار جامع ”استوديو خبر“