کد مطلب: 33738
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۲ تير ۱۳۹۴ ساعت ۰۹:۲۳
روزنامه کیهان در صفحه گزارش روز نوشت:با وجود آگاهی از تاثیرات شگفت انگیز و غیر قابل انکار مصرف شیر و لبنیات بر سلامتی و تندرستی افراد، متاسفانه چند سالی است که میزان مصرف این ماده غذایی ارزشمند سیر نزولی پیدا کرده است.
در قسمت قبلی به دلایل این کاهش مصرف و البته اهمیت مصرف لبنیات به خصوص در ماه مبارک رمضان اشاره کردیم.
اما آنچه که در این بین همچنان نگران کننده است، تفاوت فاحش سرانه مصرف لبنیات کشور در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته است.
آمارها می گوید سرانه مصرف شیر در ایران کمتر از 60 کیلوگرم است در حالی که همین سرانه در برخی کشورهای توسعه یافته مثل سوئد 350 کیلوگرم است و البته نگران کننده تر از آن افزایش خیل بیماری هایی است که به طور مستقیم با مصرف شیر و لبنیات در ارتباط است.
پیش بینی ها می گوید زنگ خطر پوکی استخوان مدت هاست که در ایران به صدا درآمده و حتی می توان گفت مرز نگرانی را نیز رد کرده است.
طبق گزارش های دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درحال حاضر بیش از 2/5 میلیون نفر از مردم دچار پوکی استخوان هستند.
در این قسمت از گزارش نیز سراغ پزشکان و پژوهشگران این حوزه رفتیم تا با عواقب جدی و خطرناک کاهش مصرف شیر و لبنیات بیشتر آشنا شویم.
نوشداروی سفید
بنا بر اعلام مرکز تحقیقات استئوپروز (پوکی استخوان) سالیانه 51 هزار شکستگی لگن خاصره در کشور رخ می دهد که از این تعداد حدود50 درصد می میرند و بقیه برای تمام عمر زمین گیر می شوند.
همچنین 80 درصد مشکلات سالمندان را مشکلات اسکلتی و حرکتی تشکیل می دهد که مستقیما به میزان و فرهنگ مصرف شیر مرتبط است. گذشته از ابتلا به این بیماری ها، درمان این مشکلات نیز هزینه های زیادی دربر دارد. درمان بیماری های ناشی از کمبود مصرف شیر مانند بیماری های لثه و دندان، پوکی استخوان، برخی سرطان ها و بیماری های قلبی و عروقی از جمله گران ترین درمان ها هستند که هزینه درمان هر یک از آنها یک خانواده متوسط را به سرعت به زیر خط فقر می برد.
مثلا طبق آمارهای رسمی بهداشتی در کشور هم اکنون به طور میانگین حداقل 150 میلیون دندان پوسیده در دهان مردم ایران وجود دارد، که اگر در سال هزینه های معادل فقط 200 هزار تومان صرف ترمیم هر دندان پوسیده شود در سال رقمی معادل 30 هزار میلیارد تومان اعتبار برای ترمیم دندان مردم ایران لازم است، با این رقم می توان دست کم 600 هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد کرد.
دکتر مسعود چینی گرزاده درباره مصرف لبنیات و تاثیر آن در برنامه روزانه تاکید زیادی دارد.
این پزشک عمومی در گفت و گو با گزارشگر کیهان درباره مشکلات ناشی از عدم مصرف لبنیات و همین طور تاثیرات پیشگیرانه این مواد می گوید: «طبیعی است که با افزایش مصرف شیر و لبنیات در کشور می توان به تدریج از بیماری ها و مشکلات زیادی مثل پوسیدگی دندان و پوکی استخوان در نسل های آینده ایران جلوگیری کرد یا دستکم به میزان زیادی آن را کاهش داد.»
وی تصریح می کند: «مصرف لبنیات و قرار دادن آن در برنامه روزانه افراد بسیار مورد تاکید است چون لبنیات سرشار از کلسیم است. اگرچه بارها و بارها درباره نقش و اهمیت کلسیم در رشد و استخوان سازی گفته شده و اهمیت این موضوع یادآوری شده است اما با این وجود به نظر می رسد آن طور که باید هنوز این امر مورد توجه نیست.»
دکتر چینی گرزاده ادامه می دهد: «این موضوع از آنجا مورد توجه است که تمام بررسی های صورت گرفته نشان می دهد، در کشور ما سرانه مصرف لبنیات به خصوص شیر بسیار پایین تر از کشورهای دیگر است و دقیقا به همان نسبت میزان ابتلا به بیماری هایی مثل پوکی استخوان و اختلالات رشد و بیماری های دهان و دندان نیز بیشتر است.»
این پزشک عمومی در ادامه می افزاید: «یعنی حتی اگر بخواهیم میزان این بیماری ها را با توجه به نسبت مصرف پایین لبنیات مقایسه کنیم یعنی چیزی درحدود یک چهارم مصرف جهانی، بسیار بیشتر از قبل باید نسبت به افزایش این بیماری ها نگران شد که همین سرانه پایین نگرانی ها در این خصوص را افزایش می دهد. به نظر می رسد به صورت کلی برنامه های مختلف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تمام ارگان های مسئول باید به صورتی باشد که این نحوه مصرف اصلاح شود و بار دیگر لبنیات آن هم به میزان استاندارد به سفره های غذایی مردم بازگردد چون واقعا قطع و کاهش مصرف این مواد غذایی از سفره های خانواده ها خطرناک است.»
دکتر چینی گرزاده همچنین درباره انتخاب بهترین نوع این لبنیات نیز می گوید: «به اعتقاد من بهتر است این لبنیات به صورت تازه تهیه شود. یعنی سعی شود تا به جای استفاده از محصولات کارخانه ای مدت دار، از شیر تازه استفاده شود و در منزل بعد از جوشانده شدن مورد استفاده قرار گیرد. چرا که این نوع شیر و حتی لبنیات بیشترین میزان کلسیم را دارند و املاح بیشتری را راحت تر در اختیار بدن قرار می دهند. حتی سایر محصولات لبنی مثل کشک، ماست، پنیر، خامه و ... نیز اگر به صورت تازه تهیه شود قطعا خواص بیشتری خواهند داشت. در صورتی که بعضا عموم مردم تصور می کنند، استفاده از انواع لبنیات کارخانه ای و مدت دار مطمئن تر است که این تصور عمدتا چندان پایه علمی درستی ندارد. ضمن اینکه به اعتقاد من بهتراست آگاهی و اطلاعات عمومی نسبت به مصرف خواص هر یک از لبنیات افزایش بیشتری پیدا کند. این موضوع می تواند به صورت ناخودآگاه منجر به افزایش این سرانه مصرف شود. مثلا مصرف ماست تاثیر زیادی بر سلامت دستگاه گوارش دارد اما دقیقا در شهرهای بزرگ که مردم به دلیل سبک نامناسب زندگی و استفاده از غذاهای منجمد و فست فود بیشتر در معرض خطرات و بیماری های دستگاه گوارش هستند، از این محصولات کمتر استفاده می شود. شاید یکی از دلایل حذف تدریجی محصولات لبنی از سفره غذایی خانوارها افزایش های مکرر قیمت آنها باشد. طبق بررسی های صورت گرفته، ساکنان نواحی محروم و مناطق دورافتاده تر که به صورت طبیعی و بر اثر دامداری از محصولات لبنی تازه استفاده می کنند، به نسبت مردمی که در شهرهای بزرگ زندگی می کنند و دسترسی چندانی به این مواد به صورت تازه و طبیعی ندارند از بیماری هایی که در اثر کمبود لبنیات ایجاد می شود، سالم تر هستند. این موضوع نگران کننده است. پیش بینی می شود در آینده ای نه چندان دور، بیماری پوکی استخوان به سنین جوانی و نوجوانی برسد که یکی از دلایل اصلی آن نبود برنامه مداوم برای مصرف شیر و ماست در برنامه تغذیه خانوارها است. واقعا راهکارهای زیادی در این خصوص وجود دارد. مثل ارائه لبنیات به صورت سهمیه یا دادن یارانه به این مواد و ... همان طور که توسط آمارهای رسمی اعلام شده است میزان امید به زندگی در کشور ما افزایش پیدا کرده است که این موضوع هم نشان از اهمیت و دغدغه های بیشتر در حوزه سلامت دارد. چرا که فاکتور افزایش امید به زندگی بدون افزایش سلامت و کاهش بیماری ها معنای حقیقی خود را پیدا نمی کند.»
البته شایعاتی که در خصوص استفاده از مواد شیمیایی و نگه دارنده و انواع روغن های پالم در برخی لبنیات، وجود داشت نیز یکی از دلایل کاهش مصرف این مواد از سوی مردم است.
این پزشک در خصوص شایعاتی درباره مواد افزودنی و اکثرا غیر مجاز در لبنیات هم می افزاید: «صحت یا عدم صحت این اخبار باید توسط مسئولان ذی ربط تایید و یا تکذیب شود اما طبق آنچه اخیرا وزارت بهداشت اعلام کرد وجود روغن پالم در مواد لبنی تکذیب شد اما با این وجود همچنان مطمئن ترین راه استفاده از مواد لبنی دسته اول و به خصوص کم چرب است.این نکته برای افراد در سنین بالاتر از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا آنها در این خصوص با خطرات بیشتری مواجه هستند.»
لبنیات در انتظار حمایت
می گویند شیر تنها ماده غذایی شناخته شده در طبیعت است که عمده نیازهای بدن را از کودکی تا کهنسالی تامین می کند. ماده ای که هرچقدر در خصوص اهمیت آن بگوییم، کم گفته ایم. اما موضوع اصلی ما در این گزارش اهمیت این ماده خوراکی نیست، بلکه ابراز نگرانی و احساس خطر به دلیل حذف تدریجی لبنیات از سبد غذایی خانواده ها است.
دکتر مجید حاجی فرجی رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور با اشاره به کاهش مصرف شیر از سبد غذایی مردم می گوید: «شیر جزو اقلام غذایی پرارزش است که در تغذیه روزانه باید مورد توجه جدی قرار گیرد. براساس استانداردهای جهانی، برای تامین و جذب بخش اعظم کلسیم مورد نیاز بدن باید هر فرد روزانه حداقل 2 تا 3 لیوان شیر مصرف کند. در کشورهای پیشرفته سرانه مصرف شیر (3 لیوان) در روز است که این میزان در کشور ما رعایت نمی شود. در سال های اخیر اقدامات خوبی برای افزایش مصرف شیر در کشور صورت گرفته است اما در سال های اخیر مردم به دلایل مختلفی که هر از گاه مطرح می شود مانند افزایش قیمت، وجود روغن پالم، مواد شوینده و مواد نگهدارنده در شیر، از فرآورده های بسته بندی شده و پاستوریزه به سمت مصرف شیرهای فله ای روی آوردند. وجود چنین نگرانی هایی در میان مردم، مصرف شیر را یک دوم تا یک سوم نسبت به استاندارد جهانی کاهش داده است.»
او در ادامه خاطرنشان می کند: «مصرف مداوم و کافی شیر برای رشد و استحکام استخوان ها و دندان ها، افزایش هوش و قدرت یادگیری، توان کاری، افزایش طول عمر و به طور کلی سلامتی و تکامل جسمانی و فکری انسان ضروری است.»
کاهش مصرف شیر به خصوص در کودکان و زنان می تواند به عوارض زیادی مانند کمبود ویتامین D منجر شود. حدود 80 تا 90 درصد مردم به درجات مختلف کمبود ویتامین D دارند که این مسئله عوارضی همچون پوکی و نرمی استخوان را به دنبال دارد و می تواند موجب افزایش بیماری های غیرواگیر نیز شود. دولت باید صنعت لبنیات را مورد حمایت قرار دهد و اختصاص یارانه شیر قوی تر دنبال شود. قطعا حمایت قوی دولت منجر به تولید بیشتر لبنیات و افزایش میزان مصرف در بین خانوار خواهد شد. نظارت کافی بر روند تولیدات صنایع شیر از اقداماتی است که دولت باید با جدیت پیگیری کند و در این میان اگر با خطا و کم کاری تولیدکنندگان شیر مواجه شد بدون ملاحظه برخورد کند. مردم باید متقاعد شوند که شیر را جزو مواد اصلی سبد غذایی خود قرار دهند و برای این کار برخی اقلام غیرضرور و غیرمغذی را از سبد غذایی خود حذف کنند. به عنوان مثال استفاده از نوشابه های گازدار در بسیاری از خانواده ها حتی خانواده های کم درآمد همچنان رواج دارد در حالی که می توانند با حذف این نوشیدنی مضر، شیر را در سبد غذایی خود قرار دهند.»
بفرمایید یک لیوان خاصیت!
اما با وجود همه گفته ها و شنیده ها در خصوص فوائد شیر شاید هنوز هم عده ای باشند که با تمام خواص این معجون سفید آشنا نباشند .به همین دلیل به سراغ دکتر پریسا ترابی، عضو دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی آمدیم تا به صورت اجمالی در مورد تمام خواص کمتر شناخته شده شیر آشنا شویم.
او به گزارشگر کیهان این طور می گوید: «یکی از مهم ترین خواص شیر سلامت پوست است.شیر به نرمی و براقی پوست کمک می کند و با مصرف روزانه به میزان توصیه شده سبب می شود پوست سالم و بهتری داشته باشیم. این نرمی پوست به علت وجود ویتامین های A و D و اسید لاکتیک موجود در شیر است. همچنین پروتئین موجود در شیر سبب رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی آن می شود. آنتی اکسیدان های مختلف موجود در شیر ، پوست را در برابر عوامل آسیب رسان محیطی که می توانند بر پوست اثر مخرب داشته باشند محافظت می کنند.
خاصیت مهم دیگر شیر سلامت استخوان و دندان ها است. به علت اینکه شیر منبع عمده کلسیم بوده و کلسیم ماده اصلی سازنده استخوان هاست، می تواند عمده ترین عامل سلامت استخوان ها باشد. نه تنها کودکان و نوجوانان درسن رشد برای رشد استخوان های خود نیاز به شیر دارند، بلکه بالغین نیز برای محکم نگهداشتن استخوان های خود و جلوگیری از پوکی استخوان به این ماده حیاتی نیاز دارند. شیر همچنین سبب استحکام و سلامت دندان ها شده و مصرف آن از پوسیدگی و خرابی دندان ها جلوگیری می کند. برای جذب کلسیم در بدن نیاز به ویتامین D است. بنابراین اگر فردی مبتلا به کمبود ویتامین D باشد لازم است از شیر غنی شده با ویتامین D و یا مکمل های آن (مگا دوز 50 هزار واحدی ویتامین D و یا سایر اشکال این ویتامین که توسط پزشک تجویز می شود) استفاده کند. به این ترتیب از جذب کامل کلسیم موجود در شیر می توان اطمینان حاصل کرد.»
او در ادامه می افزاید: «سلامت عضلات هم از فوائد مهم شیر است، شیر حاوی پروتئین است به همین علت در بازسازی عضلات بدن موثر است. مصرف یک لیوان شیر بعد از ورزش و تمرینات بدنی به تامین نیاز عضلات برای بازسازی خود کمک می کند. همچنین پروتئین شیر به ذخیره سازی مایعات در بدن که در زمان تمرینات بدنی از دست می رود کمک می کند.همچنین مطالعات متعدد نشان داده است زنانی که شیر کم چرب یا بدون چربی مصرف می کنند، وزن بیشتری را نسبت به افرادی که در رژیم غذایی روزانه شان شیر وجود ندارد از دست می دهند. شیر یک میان وعده سالم است که می تواند در وعده صبحانه، همراه شام یا همراه کمی میوه مصرف شود.»
دکتر ترابی می گوید: «شیر در کاهش استرس هم تاثیر زیادی دارد. نوشیدن یک لیوان شیر در پایان روز، یک راه ساده برای کاهش استرس های ناشی از کار و فعالیت های روزانه است. یک لیوان شیر گرم به خارج شدن عضلات از حالت گرفتگی و نیز تمدد اعصاب کمک می کند. همچنین ثابت شده است که شیر در کاهش علائم ناشی از قاعدگی در خانم ها و افزایش انرژی آنان موثر است. هر زمان که احساس آشفتگی کردید، علاوه بر دوش گرفتن، می توانید یک لیوان شیر بنوشید. همین طور شیر به علت اینکه حاوی مولکول های آب است به تامین آب بدن نیز کمک می کند به ویژه در مورد کودکان که دائمادر حال فعالیت و جنب و جوش هستند، مصرف شیر یک انتخاب بسیار مناسب برای تامین آب مورد نیاز بدن و حفظ سلامتشان است. در این روزهای گرم ماه مبارک رمضان، مصرف یک لیوان شیر در زمان افطار، علاوه بر اینکه بسیار مفرح است، آب از دست رفته بدن به شکل تعریق را جبران می کند. از علائم کم آبی بدن، احساس خستگی و ناتوانی، گیجی و خواب آلودگی است و با مصرف یک لیوان شیر خنک، انرژی و آب از دست رفته، قوای جسمانی و نشاط به بدن بازمی گردد. شیر به عنوان یکی از اجزاء اصلی رژیم های مخصوص بیماران مبتلا به فشار خون بالا، مورد تاکید است که این امر به واسطه خاصیت کاهش فشار خونی شیر می باشد. در رژیم غذایی بیماران مبتلا به فشار خون بالا، مصرف 3 سهم شیر کم چرب یا بدون چربی یا شیر یا ماست یا پنیر، 8 تا 10 سهم میوه و سبزی توصیه شده و مطالعات نشان داده که این نوع رژیم، خطر بیماری های قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهد. همچنین شیر سبب کاهش تولید کلسترول در کبد می شود. ویتامین های A و B در شیر به بهبود بینایی و کاهش بروز برخی سرطان ها کمک می کند.»
*منبع : روزنامه کیهان
