کد مطلب: 172320
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۰ دی ۱۴۰۰ ساعت ۱۶:۱۴
تعداد انگشت‌شمار منارههای باقی مانده در شهر مناره‌ها؛ بی دفاع مانده‌اند بین فرونشست زمین در اصفهان که این روزها آثار تاریخی زیادی را تهدید می‌کند و حرکت ماشین‌هایی که گاهی برای عبور جسم آهنی و سنگین‌شان با بدنه منارههای بی‌حصار در وسط بافت‌های تاریخی شهر برخورد می‌کند. منارههای «ساربان»، «باباسوخته»، «چهل‌دختران»، «علی» یا «منارجنبان»، از جملۀ این بناهای محکم و ایستاده در طول بیش از هزار سال قبل تا امروز هستند که سال‌هاست چوب بی‌توجهی متولیان میراثی را می‌خورند و دم بر نمی‌آورند.
|
"مناره چهل‌دختران" که با نام "گارلند" نیز شناخته می‌شود، متعلق به سدهٔ ششم قمری است و در اصفهان، میدان قدس (طوقچی)، خیابان سروش، قرار گرفته است. این اثر تاریخی ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. |
|
"مناره ساربان"، بلندترین مناره تاریخی اصفهان است که با آجرها و کاشی‌های زیبایی تزئین شده، اما هنوز به خوبی معرفی نشده است. این مناره نیز مانند برج پیزا در ایتالیا در طول سال‌های گذشته کج شده است، به همین علت آن را با نام برج پیزای نصف جهان معرفی می‌کنند. |
|
کاشی کاری‌های "منارههای دوقلوی دارالضیافه" که در حال فروریختن است. |
|
علت کج شدن "منار ساربان" را نا متقارن بودن پایه‌های این بنا بعد از ساخته شدن می‌دانند که همین باعث شده تا این مناره در حدود هشت درجه به سمت جنوب شرقی کج شود. این نشست نامتقارن احتمالا به دلیل اختلالات موجود در پی بنا یا تغییرات سفره آب زیرزمینی یا حتی استفاده از چاه‌های آب منازل اطراف اتفاق افتاده است. منازل مسکونی اطراف مناره ساربان که ساکنان آن از وجود مناره‌ها ناراضی هستند و معتقدند که عبور و مرور را برایشان دشوار کرده است. |
|
"مناره چهل‌دختران" که در محله کهن جویباره اصفهان قرار دارد یکی از پنج مناره قدیمی ایران است که تاریخ ساخت آن بنا به آجر نوشته‌های روی آن به سال ۵۰۱ هجری قمری بر می‌گردد. این بنا در دوره پادشاهی "سلطان محمد بن ملکشاه سلجوقی" ساخته شده است که ارتفاع آن نزدیک به ۳۰ متر می‌رسد. |
|
در قاعده دو تاج "مناره ساربان" دو کتیبه بسیار زیبا با رنگ فیروزه‌ای به چشم می‌خورد. |
|
در معماری ایرانی مناره‌ها سازه‌های هستند که در دوره‌های مختلف تاریخی از آن‌ها به عنوان برج آتش، برج نشانه یا راهنما برای راهنمایی کاروان‌ها در مسیر جاده‌ها و نشان دادن مکان‌های اصلی بافت شهری یا حتی به عنوان محل خبررسانی یا اذان گویی استفاده می‌شده است. |
|
آثاری از وجود موریانه در بدنۀ "مناره چهل‌دختران"، تخریب این بنای تاریخی را بیشتر کرده است. |
|
در معماری ایرانی مناره‌ها از سازه‌های هستند که در دوره‌های مختلف تاریخی از آن‌ها به عنوان برج آتش یا برج نشانه یا راهنما برای راهنمایی کاروان‌ها در مسیر جاده‌ها و نشان دادن مکان‌های اصلی بافت شهری یا حتی به عنوان محل خبررسانی یا اذان گویی استفاده می‌شده است. |
|
دیوار نوشته یکی دیگر از عوامل تخریب "مناره چهل‌دختران" است. |
|
"مناره مسجد‌علی" در مقابل ارامگاه هارون ولایت ، مربوط به سده ششم هجری در نزدیکی مسجد جامع اصفهان بنا شد و در دوره صفوی بخشی از ساختمان مسجد علی شده است. |
|
اولین کتیبه "مناره چهل‌دختران" که به خط کوفی است شامل آیات ۲، ۳ و ۴ از سوره طه است. کتیبه دیگر که به خط نسخ است، شامل عبارات مذهبی است که بخش‌هائی از آن محو شده است. سومین بخش با خط کوفی در تاریخ ۵۰۱ هجری ثبت شده است. اکثر پژوهشگران ارزش اصلی کتیبه‌های این مناره را در خط نسخ آن می‌دانند. |
|
عبور و مرور وسایل نقلیه در کمترین فاصله با "منارههای دارالضیافه" و همچنین بی‌توجه به نم کشیدگی پایه‌های مناره‌ها خطر فروریختن آن را تقویت می‌کند. |
|
"منارههای دوقلوی دارالضیافه" که مربوط به دوره ایلخانی است، درگذشته قسمتی از عمارت مهمانخانه بوده است.
گفته می‌شود این عمارت مهمانسرایی بوده که درکنار خود مسجدی داشته است و به مرور زمان عمارت و مسجد از بین رفته و مناره‌ها باقی مانده‌اند. |
|
"مناره سلجوقی مسجد علی" چهار کتیبه به خط کوفی مربع دارد. سه کتیبه اول با کاشی آبی رنگ و چهارمی که پایین‌تر از سه کتیبه دیگر است با آجر تراشیده ساخته شده است. در سه کتیبه اول عبارات مذهبی به صورت تکرار نوشته شده اما در چهارمین کتیبه آیه ۱۶ از سوره آل عمران آمده است. |
|
"مناره چهل‌دختران" هیچ حد و حریمی ندارد و وضعیت بخش پایینی آن بیانگر برخورد ماشین‌ها با بدنۀ بناست. علاوه بر نگرانی برای انحراف ایجاد شده در این مناره کنار آن فضای سبزی هست که از یک سو آبیاری و از سوی دیگر توپ‌بازی بچه‌ها در آن، بسیار آسیب‌زاست. ضمن اینکه هیچ تابلوی راهنمایی برای معرفی این منارۀ تاریخی وجود ندارد. |
|
"مناره ساربان" در میدان کوچکی با فضای سبز محدود و در بافتی مسکونی قرار گرفته است. این مناره از سه رشته سنگ نوشته به خط کوفی بر زمینه کاشی خود برخوردار است که بخش اول آن آجر چینی ساده بوده و بخش‌های دوم و سوم آن دارای تزئینات عالی آجری است. بخش چهارم آن تاج اول مناره است که مقرنس‌های آجری توام با کاشی فیروزه‌ای دارد. بخش پنجم آن تزئینات آجری است. |
|
"مناره چهل‌دختران" هیچ حد و حریمی ندارد و وضعیت بخش پایینی آن بیانگر برخورد ماشین‌ها با بدنۀ بناست. علاوه بر نگرانی برای انحراف ایجاد شده در این مناره کنار آن فضای سبزی هست که از یک سو آبیاری و از سوی دیگر توپ‌بازی بچه‌ها در آن، بسیار آسیب‌زاست. ضمن اینکه هیچ تابلوی راهنمایی برای معرفی این منارۀ تاریخی وجود ندارد. |
|
"مناره باغوشخانه" دارای تزییناتی به خط بنایی فیروزه ای بر زمینۀ آجری است.
مناره دارای کتیبه‌ای به شکل گردنبند است که با خط ثلث سفید مزین شده است. |
|
اولین کتیبه "مناره چهل‌دختران" که به خط کوفی است شامل آیات ۲، ۳ و ۴ از سوره طه است. کتیبه دیگر که به خط نسخ است، شامل عبارات مذهبی است که بخش‌هائی از آن محو شده است. سومین بخش با خط کوفی در تاریخ ۵۰۱ هجری ثبت شده است. اکثر پژوهشگران ارزش اصلی کتیبه‌های این مناره را در خط نسخ آن می‌دانند. |
|
مناره در لغت به‌معنای نشانی است که در راه از سنگ و خشت بر پا می‌کنند و به‌معنای چراغ پایه نیز به کار می‌رود. در گذشته برای هدایت مسافران، چراغی روی مناره روشن می‌کردند. همچنین از مناره به‌عنوان محلی برای گفتن اذان استفاده می‌شد و نمادی برای پیروزی نیز به شمار می‌رفت. |
|
مجاورت "منارههای دارالضیافه" با ساختمان‌های مسکونی خطر فروریزی آن را بیشتر کرده است. |
|
"منار چهل دختران" با هویت‌ترین منار و تنها منار کتیبه‌دار منفرد اصفهان شناخته می‌شود که در برگیرنده ارزش‌های هنری و تاریخی است.
منار چهل دختران، به شماره 231 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. |
|
"مناره چهل‌دختران" هیچ حد و حریمی ندارد و وضعیت بخش پایینی آن بیانگر برخورد ماشین‌ها با بدنۀ بناست. علاوه بر نگرانی برای انحراف ایجاد شده در این مناره کنار آن فضای سبزی هست که از یک سو آبیاری و از سوی دیگر توپ‌بازی بچه‌ها در آن، بسیار آسیب‌زاست. ضمن اینکه هیچ تابلوی راهنمایی برای معرفی این منارۀ تاریخی وجود ندارد. |
|
بر اساس تزیینات و سبک معماری، قدمت "منارههای دارالضیافه" به دوره ایلخانی می‌رسد. برخی نیز معتقدند مناره‌ها مربوط به دوره سلطان سنجر سلجوقی است؛ اما چون کتیبه‌های مناره‌ها به‌علت گذشت زمان و فرسایش از بین رفته‌اند، تاریخ دقیق ساخت مناره‌ها را نشان نمی‌دهند. بررسی معماری مناره‌ها و تزیینات آن‌ها نشان می‌دهد که مناره‌ها مربوط به دوره ایلخانی بوده است. |
|
جای خالی کتیبه بر بدنه "مناره ساربان" نشان از بی توجهی و عدم رسیدگی به این بنا دارد. |
|
"مناره مسجد علی" پنج کتیبه دارد که سه کتیبه آن از پایین به بالا به خط کوفی با کاشی فیروزه‌ای بر زمینه آجری با کلمات مذهبی تزیین شده است.
و کتیبه چهارم به خط بنایی گچی و همچنین کتیبه پنجم به خط بنایی آجری بر زمینه گچی است. |
|
مناره "چهل‌دختران" از آجر ساخته شده میله‌ای مدور به ارتفاع ۲۴ متر است که با پایه جمعاً ۲۹ متر ارتفاع دارد. |
|
"مناره سلجوقی مسجد علی" به ارتفاع حدود ۴۸ متر، در کنار گنبد قرار گرفته و از شکیل‌ترین منارههای دوره سلجوقی است که با تزیینات آجرکاری و کتیبه‌های متعدد مزین شده است. |
|
"مناره مسجد صاحب الزمان"یا "مناره باغوشخانه" که در شمال غرب محله جویباره قرار دارد مربوط به سده هشتم دوره ایلخانی است.
این مناره یکی از دو مناری بوده که در دو طرف مسجد بابا سوخته یا مصلی ساخته شده بود. |
