روایت حمل‌ونقل در ایران؛
از چاپار تا تاکسی اینترنتی
کد مطلب: 112434
تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۷ ارديبهشت ۱۳۹۷ ساعت ۱۴:۵۷
امروز شما می‌توانید از در منزل بنا بر نیازخود با انواع و اقسام روش‌های حمل‌ونقلی به مقصد دلخواه خود برسید زیرا روش‌های متعدد جابه‌جایی در شهرها به مرور کامل‌تر شده و همچنان در حال بهبود است.
قاجار و گاری و سرویس چاپاری
در اواسط دوره ناصری عمده سفرهای درون‌شهری و بین‌شهری مردم با وسایل نقلیه‌ای انجام می‌شد که نیروی محرکه آن اسب بود. از جمله می‌توان به درشکه، گاری، کالسکه و دلیجان اشاره کرد. از سال ۱۲۶۷ شمسی با ورود درشکه و پس از آن دلیجان و گاری به مرور تردد مسافران سازوکار پیدا کرد و حجم جابه‌جایی مردم بیشتر شد. پس از مدتی سرویس‌های چاپاری و پست در کنار کار اصلی خود، به حمل‌ونقل مردم روی آوردند و به نوعی اولین سرویس‌های حمل‌ونقل بین‌شهری شکل گرفت.
افزایش جمعیت و ورود واگن‌های اسبی
بلژیکی‌ها نقش مهمی در افزایش شیوه‌های حمل‌ونقلی در ایران ایفا کردند. با افزایش جمعیت و نیاز به جابه‌جایی حجم بیشتر مسافر، واگن‌های اسبی روی کار آمدند. حوالی سال ۱۲۹۸ شمسی اولین خطوط ریلی واگن‌های اسبی در خیابان‌های ری، لاله‌زار، ناصریه (ناصرخسرو فعلی)، سپه (خیابان امام خمینی) و شاهپور (وحدت اسلامی) به کار گرفته شدند. این واگن‌ها که با اسب‌های تنومند حرکت می‌کردند، امکان جابه‌جایی حدود ۱۰۰ مسافر را در آن واحد داشتند.
ورود اتوبوس‌های بنزینی به تهران
اتوبوس برای نخستین بار از شهر رشت آغاز به کار کرد. یک تاجر بلژیکی یک دستگاه اتوبوس را وارد رشت کرد و پس از چندی آن را به یکی از تجار ایرانی، به نام معین التجار، فروخت. سال ۱۳۰۵، در دوران سلطنت رضا خان تعدادی اتوبوس مدل ریس از شوروی خریداری و با ورود آنها ۸ خط اتوبوسرانی در تهران ساخته شد.
اتوبوس‌های آن زمان مقررات خاصی نداشتند؛ ایستگاهی در کار نبود و هر جا مسافر بود اتوبوس توقف می‌کرد و مسافر با کمک پارکابی (کمک‌راننده) سوار و هر جا که مایل بود پیاده می‌شد.
مجددا با افزایش جمعیت نیاز به بهبود سیستم حمل‌ونقل احساس شد و نهایتا خطوط اتوبوسرانی شکل گرفتند. به مرور و با رفع مشکلات اتوبوس‌های آن زمان در شهریور سال ۱۳۲۰ اتوبوسرانی شکل مرتب‌تری به خود گرفت. در سال ۱۳۳۵ اولین شرکت سهامی اتوبوسرانی عمومی کشور در تهران، با نام شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، به ثبت رسید و از تیرماه همان سال آغاز به کار کرد.
آغاز بهره‌برداری از لوکوموتیو بخار، قطار و تراموا
نخستین لوکوموتیو بخار در سال ۱۲۲۷ شمسی از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی حرکت کرد. در سال ۱۲۶۱ شمسی نیز نخستین خط تراموایی بین تهران و شاه عیدالعظیم به طول ۸۷۰۰ متر کشیده شد.
اولین مسیر از خطوط ریلی موجود که هنوز در کشور استفاده می‌شود مسیر تبریز به جلفا به طول ۱۴۹ کیلومتر است که در سال ۱۲۹۵ به بهره‌برداری رسید.
داستان پرواز پرنده‌های آهنی در آسمان ایران
ماجرای اولین تجربه پرواز در آسمان ایران به سال ۱۲۹۲ شمسی برمی‌گردد. در یکی از روزهای سرد زمستان یک خلبان لهستانی، به نام کوزمینسکی، در آسمان ایران پرواز کرد. در آن زمان باند فرود مناسبی در ایران وجود نداشت و در نتیجه خلبان مجبور شد در میدان مشق تهران (در محدوده خیابان امام خمینی و سی‌تیر) فرود بیاید.
در سال ۱۳۰۳ شمسی نخستین سرویس هوایی با کمک شرکت‌های اروپایی راه‌اندازی شد، اما سال ۱۳۲۱ نقطه عطف تحولات هوایی ایران محسوب می‌شود. در آن سال اولین شرکت هواپیمایی ملی ایران با نام ایرانیان‌ایرویز تاسیس شد. ۱۲ سال بعد دومین شرکت هواپیمایی ایران با نام پرشین ایرسرویسز (به اختصار پاس) راه‌اندازی شد که در زمینه حمل بار فعالیت می‌کرد. در نهایت سال ۱۳۴۱ شمسی با ترکیب ایرانیان‌ایرویز و پاس، شرکت ملی هواپیمایی ایران (هما) متولد شد.
فخرالدوله موسس شهر فرنگ تاکسیرانی در تهران
نهمین دختر مظفرالدین شاه، به نام اشرف‌الملوک، ملقب به فخرالدوله، اولین کسی بود که در ایران به این فکر افتاد که تاکسی و فرهنگ استفاده از تاکسی را ایجاد کند. در سال ۱۳۲۵ فخرالدوله ۱۰ دستگاه اتومبیل فورد خریداری کرد و با در اختیار قرار دادن آنها به کسانی که رانندگی بلد بودند، تاکسیرانی را بنا نهاد. این تاکسی‌ها مسافران را در خیابان‌های خلوت تهران آن زمان سوار و با کرایه تنها ۵ قران به مقصد می‌رساندند. تاکسی‌ها در آن زمان برای مردم حکم یک شهر فرنگ دیدنی داشت که مردم هیجان زیادی برای تجربه آن داشتند.
اتفاقی که برای خطوط اتوبوسرانی رخ داد مجددا در مورد تاکسی‌ها تکرار شد و خطوط تاکسیرانی در سال ۱۳۳۲ شکل گرفتند. نهایتا در سال ۱۳۵۹ اولین سازمان تاکسیرانی در ایران پایه‌گذاری شد که تا به امروز نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
ترکیب تلفن و تاکسی؛ آغاز به کار تاکسی‌تلفنی
در مهر ۱۳۴۸ و با در دسترس قرار گرفتن خطوط تلفن خانگی شیوه جدید حمل‌ونقل آغاز به کار کرد که تاکسی‌های خصوصی نام داشتند. این نوع تاکسی‌ها بیشتر با نام آژانس یا تاکسی‌تلفنی شناخته می‌شوند. هر آژانس با در اختیار داشتن تعدادی خودرو و راننده، محدوده خاصی از منطقه را پوشش می‌داد و با ارائه کد عضویت به افراد محلی، وظیفه حمل‌ونقل آنها را برعهده داشت.
ورود طولانی‌مدت مترو به ایران
مترو و سامانه حمل‌ونقل به وسیله خطوط ریلی زیرزمینی سابقه طولانی‌مدتی دارد. این سیستم با عبور از موانع زیادی در ایران ساخته و آغاز به کار کرد. احداث قطار شهری در حدود ۱۱۰ سال پیش کلید خورد؛ در آن زمان تاسیس تراموای شهری از جمله نکات پیش‌بینی‌شده در امتیازنامه‌ای بود که بارون ژولیوس دو رویتر در عهد ناصرالدین شاه روی کاغذ آورد.
اولین اقدامات برای احداث مترو و قطار زیرزمینی در سال ۱۳۵۰ با مطالعات گسترده مربوط به مشکلات ترافیکی انجام شد. با این حال موانعی، همچون آغاز جنگ تحمیلی، این پروژه را به تعویق انداخت. اصغر ابراهیمی‌اصل، مدیرعامل وقت مترو، در گفت‌وگوی چند سال پیش خود با روزنامه همشهری بیان کرد: «سال ۶۵ همه مخالف ساخت مترو بودند. حتی ساختمان شرکت مترو به وزارت کشور تحویل داده و تبدیل به استانداری شده بود. هیچ‌کس حتی یک اتاق نمی‌داد. کار از نمازخانه شروع شد. هیچ نقشه‌ای در کار نبود تا اینکه در نمازخانه تعدادی نقشه پیدا شد. وقتی پیگیری کردیم که باقی نقشه‌ها کجاست، مشخص شد که یک سبزی‌فروش نقشه‌ها را خریده است. سپس با وجود یک ماه تحقیق بر روی کاغذها، سبزی‌فروش پیدا شد و بدین ترتیب ۱۹۰ کیلو نقشه در انبارش پیدا شد.»
سرانجام با پایان جنگ تحمیلی و رفع موانع، اولین قطار متروی ایران در روز شانزدهم اسفند سال ۱۳۷۷ بین تهران و کرج حرکت کرد.
اسنپ متولد شد؛ درخواست تاکسی با اپلیکیشن
در سال‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر ضریب نفوذ اینترنت همراه و استفاده از تلفن‌های هوشمند بودیم. این موضوع باعث شد تا کسب‌وکارهای نوین مبتنی بر تلفن‌همراه و اینترنت ایجاد شوند. از جمله این کسب‌وکارها تاکسی اینترنتی است که جای خود را به سرعت در زندگی روزمره مردم باز کرد. اولین نرم‌افزاری که در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرد اسنپ نام دارد.
با استفاده از اپلیکیشن‌های درخواست خودرو می‌توان مبدأ و مقصد خود را روی نقشه مشخص کرد. مزیتی که اپلیکیشن‌هایی همچون اسنپ نسبت به کسب‌وکارهای سنتی مشابه خود دارند، مشخص بودن هزینه سفر پیش از درخواست خودرو، امکان پرداخت آنلاین و پشتیبانی ۲۴ساعته است.
تهران خاستگاه این نوع سیستم حمل‌ونقل در ایران است. از سال ۱۳۹۳ اسنپ به عنوان اولین سامانه هوشمند حمل‌ونقل کشور مشغول به فعالیت شد. طبق آمار اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی، امروز بیش از ۳۰ سامانه در این حوزه فعالیت می‌کنند. این آمار نشان از اقبال عمومی مردم به سرویس‌های حمل‌ونقل مبتنی بر تلفن‌همراه است.
هوشمندسازی سیستم حمل‌ونقل در دنیا به اپلیکیشن‌های درخواست خودرو محدود نمی‌شود. امروزه حمل‌ونقل در مسیری قرار گرفته است که در آینده بتواند حداکثر بهره‌وری از زمان را برای مسافر به ارمغان بیاورد و در عین حال، تعداد مسافران بیشتری را جابه‌جا کند. یکی از افرادی که در این زمینه گام‌هایی موثر برداشته است ایلان ماسک، موسس شرکت‌های تسلا موتورز و اسپیس‌اکس، نام دارد.
ماسک سیستمی را تحت عنوان هایپرلوپ ابداع کرده است. در این سیستم، مسافران سوار کپسول‌هایی می‌شوند که داخل یک تونل با شرایط خلاء قرار دارند. به این صورت هیچ‌گونه اصطکاکی بین کپسول و لوله به وجود نمی‌آید و حرکت به وسیله فشار هوا انجام می‌شود. در این سیستم جابه‌جایی با سرعتی بالغ بر ۱۲۲۰ کیلومتر بر ساعت صورت می‌گیرد.
