داخلی صفحه جامعه آرشيو خبر

منطقه ای از دوران قاجار؛

به گزارش ایران خبر، محدوده حصار غربی شهر تهران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول خیابان کارگر جنوبی بود. مابین این حصار و اراضی منطقه 10، باغشاه قرار داشت. بنای اولیه باغشاه به دوران فتحعلی شاه بازمی گردد و در زمان ناصرالدین شاه کوشک‌های عالی و بناهای زیبایی در آن‌جا ساختند. در زمان ناصرالدین شاه اینجا محل مسابقات اسب دوانی بود که جمعیت زیادی برای دین این مسابقات می‌آمدند. باغشاه در زمان مشروطه و به توپ بسته شدن مجلس به فرمان محمد علی شاه، محل استقرار او و نیروهایش بود و تعدادی از مشروطه خواهان را در همین باغ کشتند. این باغ در زمان رضا شاه به پادگان باغشاه تبدیل شد و در زمان انقلاب به پادگان حر معروف شد. البته این پادگان امروزه در محدوده منطقه 11 تهران قرار دارد. امروزه منطقه 10 دارای محله‌های متعددی چون محله جی، بریانک، هفت چنار، سلسبیل، کارون، هاشمی، زنجان جنوبی و... است.این منطقه به لحاظ وسعت، یکی از مناطق کوچک تهران به حساب می‌آید اما بر خلاف وسعت کمش، بافت مسکونی متراکمی دارد. ازلحاظ تاریخچه، اراضی این منطقه را می‌توان در دوبخش شمالی و جنوبی مورد بررسی قرار داد؛ بخش شمالی این منطقه، حدفاصل شمال خیابان کمیل تا خیابان آزادی، از گذشته‌های دور بخشی از اراضی روستای تاریخی طرشت به حساب می‌آمد. محل روستای طرشت درهمان جایی قرار دارد که امروزه محله طرشت واقع شده است. در این زمین‌ها کشاورزی یا باغ‌داری هم صورت می‌پذیرفت. البته بخشی از اراضی هم بایر بود. طرشت در گذشته به «درشت» معروف بود و گفته می‌شود نام اصلی آن «دورَیست» بوده که بی‌گمان معرب کلمه‌ای است فارسی. یاقوت حموی در قرن هفتم در کتاب معروفش معجم البلدان می‌نویسد:«دوریست به ضم دال و سکون واو ورا به اجتماع دو حرف ساکن و یاء فتحه دار و سین ساکن و تا دو نقطه دار در بالا، از دیه‌های ری است.»قدمت روستای دوریست به بیش از هزار سال می‌رسد. این روستا در گذشته‌های دور به همراه روستای طهران و مهران و... از روستاهای شمالی شهرعظیم و باستانی ری به حساب می‌آمدند. بعد از حمله مغول ری به ویرانه‌ای بدل شد. بعد از آن ده طهران کم‌کم رو به آبادی گذاشت و به شهر تبدیل شد. از زمان حکومت آل بویه و حتی قبل از آن یکی از مراکز اصلی زندگی شیعیان در اطراف ری و همچنین از مراکز مهم تحصیل علوم دینی در آن ایام بود. در زمان شاه طهماسب صفوی حصاری به دور تهران کشیدند و بر اهمیتش افزوده شد. با روی کار آمدن آغا محمد خان قاجار تهران پایتخت ایران شد. با گذشت زمان هر روز بر اهمیت تهران افزوده می‌شد اما طرشت که به مانند طهران یکی از روستاهای شمالی ری بود به همان شکل روستا باقی ماند و با گسترش تهران خودش و اراضی آن به یکی از محلات بی‌شمار شهر تهران تبدیل شدند. ولی در زمان قاجار محدوده روستای طرشت بسیار بزرگ بود. این روستا از شمال به روستای فرحزاد و خوردین، از غرب به روستای پونک و اراضی کن، از شرق به امیرآباد و جمشید آباد و باغشاه و از جنوب به روستاهای جی و بریانک محدود می‌شد.
همان طور که گفته شد، نخستین محله‌ای که در محدوده این منطقه شکل گرفت، محله سلسبیل بود. در آن دوره به اراضی این محدوده، اراضی مظفری می‌گفتند. اراضی مظفری، بخشی از اراضی طرشت بود که دو نفر به نام‌های حکیم الملک و مشهدی کاظم مغازه آن را از طرشتی‌ها خریداری کرده بودند. در این اراضی باغ‌های زیادی، از جمله تعداد زیادی باغ اناری و جود داشت. در آن دوره اراضی سلسبیل نسبت به اراضی قدیمی داخل شهر تهران ارزانتر بود و عده‌ای از اقشارمتوسط و پایین‌تر از متوسط اینجا را برای سکونت انتخاب کردند. در دهه 20 تا 40، افراد معروف زیادی همچون ناصر حجازی، رضا بابک، جمشید هاشم‌پور، منصور برزگر و.... مدت زمانی در این محله زندگی می‌کردند. در دهه‌های 50 و 60، تعداد زیادی از ساکنان قدیمی این محله به مناطق دیگر کوچ کردند و امروزه تعداد کمی از ساکنان اولیه این محله، در آن زندگی می‌کنند. خیابان سلسبیل از معدود خیابان‌هایی در تهران بود که بعد لاله زار، بیش از یک سینما در آن وجود داشت. در حال حاضر فقط سینما کارون در این محله به فعالیت خود ادامه می‌دهد و سینماهای المپیا و خرم به حالت تعطیل درآمده‌اند.بخش جنوبی منطقه 10 حدفاصل خیابان کمیل تا خیابان قزوین بخشی از اراضی دو روستای جی و بریانک بود. این دو روستا از گذشته‌ای دور تا اواخر دوره قاجار از روستاهای خالصه محسوب می‌شدند.در این برنامه، از 16 نقطه منطقه ده بازدید به عمل آمد و با تعدادی از افراد حاضر در این منطقه، پیرامون شهر و منطقه صحبت کرده، نقطه نظرات آنها را راجع به مسائل مورد بحث شنیدم و در مجموعه شورا و گروه‌های کارشناسی مختلف شورا، آنها را مطرح کردم.بر اساس بازدیدی که در این دوره از این منطقه انجام شده و همچنین بر اساس مطالعاتی که درباره مسائل شهری مختلف در این منطقه داشتم و همچنین بر اساس گفت‌و‌گوهایی که در طی این سال‌ها با مردم این محله‌ها و منطقه داشتم، مهم‌ترین مشکلات مردم این منطقه را آلودگی صوتی ناشی عبور هواپیماهای فرودگاه مهرآباد، آلودگی هوا به دلیل محصور شدن منطقه بین بزرگراه‌های یادگار امام و نواب‌صفوی، مشکلات مربوط به دفع نادرست فاضلاب در برخی محلات، مشکلات ترافیکی به دلیل استقرار پایانه‌های مسافربری مربوط به مناطق اطراف تهران، مشکلات ترافیکی ناشی از وجود تقاطع‌های متعدد و غیر استاندارد در منطقه، مشکلات ناشی از پایین بودن سرانۀ فضای سبز، مشکلات ناشی از توقف ساخت بزرگراه یادگار امام(ره)، مشکلات ناشی از وجود بافت فرسوده و خانه‌های قدیمی، مشکلات ناشی از ریزدانگی و به هم‌فشردگی بافت مسکونی منطقه، تخریب بافت تاریخی، مشکلات ناشی از نابسامانی‌های برخی معابر و... می‌دانم.