خاورمیانه بیدار می‌شود
تجربه جنوب شرق آسیا این بار در خاورمیانه تکرار می‌شود
کد مطلب: 188696
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۴ آبان ۱۴۰۲ ساعت ۰۸:۰۵
رز هریسن و الکسی وطن‌خواه در مجله فارن‌پالیسی نوشته‌اند که پس از توافق تهران و ریاض، آگاهی منطقهای در حال شکلگیری است؛ دقیقا به همان معنایی که کشورهای جنوب شرق آسیا در دهه۱۹۶۰ تجربه کردند. در آن سال‌ها جنوب شرق آسیا به این نتیجه رسید که بدون همکاری بازیگران منطقهای رشد اقتصادی در دسترس نخواهد بود. حال این تجربه در خاورمیانه در حال تکرار است. بازیگران این منطقه پس از دو دهه نبرد خونین به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر نمی‌توان با صدای ساز بیگانگان به شرایط موجود ادامه داد.
آنان همچنین دریافتند که بدون همکاری با یکدیگر قادر به تامین امنیتشان نخواهند بود. به همان اندازه رویداد‌‌‌های تحول‌آفرین در منطقه و جهان در شکلگیری آسه‌آن مهم بودند. با شدت گرفتن جنگ در ویتنام و افزایش نگرانی‌‌‌ها در مورد گسترش کمونیسم، اقتصاد‌‌‌های ضعیف تهدیدی برای مشروعیت دولت‌‌‌ها در سراسر جنوب شرقی آسیا بودند. در آن زمان بریتانیا در آستانه خروج از منطقه قرار داشت. در سطح جهانی دو دهه بعد جنگ سرد پایان یافت. این عوامل به شکلگیری و سپس گسترش عضویت اعضای تازه در آسه‌آن کمک کرد.
تنش‌زدایی‌‌‌های اخیر نشان می‌‌‌دهند که آگاهی منطقهای مشهود در جنوب شرقی آسیا در دهه ۱۹۶۰ میلادی ممکن است خاورمیانه در حال تکرار باشد. گفت‌وگو‌‌‌های ایران و عربستان سعودی در آوریل ۲۰۲۱ در بغداد آغاز شد، سر از مسقط عمان درآورد و در نهایت به پکن رسید و در آنجا توافقی حاصل شد که نویدبخش تداوم است. مانند تحولات جنوب شرقی آسیا در سال ۱۹۶۰ میلادی اکنون در خاورمیانه و جهان نیرو‌‌‌هایی در حال کار هستند که می‌توانند باعث کاهش شک و تردید ما شوند.
یکی از مضامین لحظه حاضر این است که کشورهای خاورمیانه به جای رقصیدن با آهنگ بیگانگان بر اساس منافع ملی خود معامله میکنند. این استقلال به دلیل رقابت قدرت‌‌‌های بزرگ در منطقه است. با تشدید رقابت بین قدرت‌‌‌های بزرگ، قدرت‌‌‌های منطقهای گزینه‌‌‌های بیشتری دارند. آنها بیشتر به عنوان عوامل آزاد عمل میکنند تا متحدان متعهد قدرت‌‌‌های جهانی.برای مثال، عربستان سعودی استقلال قابل‌توجهی از ایالات متحده در موضوعاتی از سیاست انرژی گرفته تا رویکردشان نسبت به جنگ روسیه در اوکراین از خود نشان می‌‌‌دهد. ایران نیز با توجه به نقش خود در تامین پهپاد‌‌‌ها برای جنگ روسیه و اوکراین اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده است. به‌رغم آنکه ایالات متحده از خاورمیانه خارج نمی‌شود، متحدانش در خلیج فارس اعتبار آن کشور را به عنوان یک ضامن و شریک امنیتی زیر سوال برده‌اند. این وضعیت باعث می‌شود که آنان نه‌تنها از ایران دورتر نشوند بلکه به ایران در مقایسه با گذشته نزدیک‌‌‌تر شوند.
آخرین ضربه برای عربستان سعودی حملات پهپادی در سال ۲۰۱۹ به دو پالایشگاه نفت ابقیق و خریص متعلق به شرکت دولتی آرامکو بود. تصور می‌‌‌شد که این حملات کار تهران است با وجود این، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده به‌رغم تظاهر مداوم رویکرد خصمانه‌‌‌شان در قبال تهران، واکنش چندانی نشان نداد. برای سعودی‌‌‌ها پایان دکترین کارتر(تعهد ایالات متحده برای استفاده از زور به منظور دفاع از منافع ملی خود در خلیج فارس)، ثابت شده بود. این تحول بدون شک سعودی‌‌‌ها را به سمت آمادگی برای مذاکره با ایران سوق داد.
